ررسی بیش از 90 تجربه بین‌المللی نشان می‌دهد که استفاده از تعرفه‌گذاری پلکانی افزایشی برای آب در بخش خانگی، می‌تواند مصرف آب را تا 15 درصد و حتی در زمان اوج مصرف، تا 30 درصد کاهش دهد.

به گزارش روزنو، با آغاز فصل تابستان و شدت گرفتن گرما در اغلب مناطق کشور، بحث تامین آب شرب به دغدغۀ اول مسئولان تبدیل می‌شود. وزارت نیرو تلاش می‌کند با استفاده از ظرفیت رسانه‌ها و نخبگان، مردم را به کاهش مصرف آب و اصلاح الگوی مصرف آن تشویق کند. اما با شروع فصل پاییز و رفع دغدغۀ تامین آب، الگوی مصرف به حالت قبل برمی‌گردد و این روند هرسال تکرار می‌شود.

تجربیات موفق جهانی در تعرفه‌گذاری پلکانی افزایشی آب نشان می‌دهد می‌توان با استفادۀ هوشمندانه از ابزارهای قیمت‌گذاری، الگوی مصرف آب را به صورت دائمی اصلاح کرد و مصارف خارج از الگوی مجازرا کاهش داد. در مدل تعرفه‌گذاری پلکانی افزایشی با توجه به روند مصرف عموم مردم، میزان مشخصی از آب به عنوان الگوی مصرف تعیین می شود و با عبور از این الگو، قیمت با افزایش شدیدی همراه می شود تا جلوی مصرف بی‌رویه گرفته شود.

جریمه شدید مشترکین پرمصرف آب در بسیاری از کشورهای جهان

مرکز انرژی پایدار (CSE) در انگلستان اعلام کرده است که مطالعۀ بیش از 90 تجربۀ بین‌المللی و طرح‌های پایلوت در بریتانیا نشان می‌دهد استفاده ازتعرفه‌گذاری پلکانی افزایشی برای آب دربخش خانگی، می‌تواند مصرف آب راتا 15درصد کاهش دهد. مقدار مصرف آب در فصل گرم که دوره زمانی اوج تقاضای آب است، با این روش تا 30 درصد نیز کاهش پیدا کرده‌است. بخشی از نتایج این مطالعات درجدول 1 آمده است. لازم به ذکر است نتایج پیمایش موسسۀ Circle of Blueدر آمریکا نشان می دهد که 15 ایالت این کشور از تعرفه‌های پلکانی افزایشی آب استفاده می‌کنند.

تاثیر استفاده از مدل پلکانی افزایشی بر میزان مصرف آب

بررسی‌های مرکز انرژی پایدار انگلستان نیزحاکی از آن است که بسیاری از کشورها از جمله ایتالیا، ژاپن، ایتالیا، پرتغال، یونان، مکزیک، ترکیه و استرالیا با هدف حفظ محیط‌زیست و کاهش تقاضای آب از روش تعرفه‌گذاری پلکانی افزایشی استفاده کرده اند. به عنوان مثال، تعرفه‌گذاری آب در شهر رم ایتالیا به‌گونه‌ای است که در پلکان اول یا همان «پلکان تخفیفی»، حداقل مصرف ضروری یک خانوار با قیمتی کمتر از قیمت تمام‌شده تعبیه شده است تا اقشار آسیب‌پذیر برای نیازهای ضروری دچار مشکل نشوند. پلکان بعد به عنوان «پلکان پایه» شناخته می‌شود که میزان مصرف عموم مردم را شامل می‌شود و قیمت آن برابر قیمت تمام‌شدۀ آب است. به محض عبور میزان مصرف از حد پایه، قیمت‌ها به شدت افزایش می‌یابد به طوری‌که در پلکان پنجم، قیمت هر واحد آب به 20 برابر پلکان تخفیفی و 6 برابر پلکان پایه می‌رسد. این شیوه سبب می‌شود تا عموم مردم از ورود به پلکان‌های افزایشی پرهیز کنند و مشترکین پرمصرف نیز به سرعت رفتار مصرفی خود را اصلاح نمایند.

آیا تعرفه‌گذاری آب در ایران با تجربیات جهانی منطبق است؟

شیوۀ افزایش تعرفه آب درفازدوم هدفمندی یارانه ها با شیوۀ صحیح تعرفه‌گذاری آب بر اساس مدل پلکانی افزایشی در شکل 1 مقایسه شده است.بر اساس آمار، مصرف آب عموم خانوارهای ایرانی (یعنی الگوی مصرف مجاز) بین 20 تا 25 مترمکعب در ماه و قیمت تمام‌شدۀ آب در ایران تقریباً 1000 تومان به ازای هر متر مکعب و میانگین قیمت پرداختی توسط مردم 300 تومان به ازای هر متر مکعب است.

شیوه تعرفه‌گذاری آب در فاز دوم هدفمندی یارانه ها تا حدودی با منطق تعرفه‌گذاری پلکانی افزایشی هماهنگی دارد؛ زیرا تعرفه آب در پلکان‌های آخر، ده‌ها برابر پلکان اول و حدود 17 برابر میانگین قیمت پرداختی توسط مردم است. اما همانطور که در بخش ابتدایی نیزاشاره شد، در مدل تعرفه‌گذاری پلکانی افزایشی، لازم است بلافاصله بعد از عبور از مقدار مصرف مجاز (یعنی 25 مترمکعب در ماه) تعرفۀ آب به قیمت تمام‌شده برسد و از آن‌ به بعد به طور قابل توجهی افزایش یابد تا مشترکین پرمصرف الگوی مصرف خود را اصلاح کنند و عموم مردم نیز از تجاوز به محدودۀ غیرمجاز اجتناب کنند. به این ترتیب نیازی نیست که قیمت آب برای عموم مردم زیاد شود و تنها مشترکینی که بیش از حد مجاز (الگوی مصرف) آب مصرف می‌کنند، جریمه می‌شوند. اما در شیوۀ اتخاذ شده در اجرای گام دوم هدفمندی یارانه هاچون تعرفه آب پس از عبور از الگوی مصرف مجاز، به صورت تدریجی افزایش پیدا می‌کند، مشترکین پرمصرف چندان متوجه رفتار نادرست خود نمی‌شوند و عموم مردم نیز نگرانی برای مصرف بیشتر و انتقال به پلکان‌‎های بالاتر ندارند. از آن جا که عموم مردم در حد الگوی 25 مترمکعب در ماه آب مصرف می کنند، لازم است تعرفه پلکان های بالای الگو به قیمت تمام شده برسد تا با استفاده از سیگنال قیمت ها، به جای پرداخت یارانه به مصارف بی‌رویه، پرمصرف‌ها رفتار خود را اصلاح کنند.