موفقیت مذاکرات نزدیک است؟

طرفین در مذاکرات سه‌جانبه مسقط - حدود 10روز پیش- تلاش کردند طرح‌ها و پیشنهاد‌های خود را با کسب نظر تفصیلی از پایتخت‌ها برای طرف مقابل باز و تشریح کنند که متاسفانه نتوانستند به توافق دست پیدا کنند. از آنجا که با حاکم شدن جمهوریخواهان در کنگره احتمال آنکه دولت اوباما با ایران به یک توافق مبتنی بر رویکرد برد- برد نرسد افزایش پیدا خواهد کرد و در این صورت ممکن است کلاف تصمیم‌گیری‌ها درباره مذاکرات به طور کامل از دست دولت اوباما خارج شود و شانس رسیدن به توافق با ایران کاهش پیدا کند. بر این اساس، با عدم امکان حصول توافق در مذاکرات مسقط، دو طرف باید یکبار دیگر طرح‌ها و پیشنهاد‌های یکدیگر را به پایتخت‌ها می‌بردند تا شاید با چکش‌کاری لازم، شانس رسیدن به توافق در وین8 را افزایش دهند. بر پایه چنین شرایطی بود که دکتر روحانی هم به صراحت اعلام کرد تاکنون جمهوری اسلامی ایران به اندازه کافی از خود انعطاف نشان داده و وقت آن است که طرف مقابل انعطاف بیشتری از خود به نمایش بگذارد و اجازه ندهد که مسائل داخلی آمریکا بر روند مذاکرات تاثیر بگذارد. اما با گذشت 4روز از مذاکره بین ایران و همتای آمریکایی و گروه 1+5 در وین8، مشاهده می‌شود نتیجه‌ای کسب نشده زیرا آمریکا در مسقط با عدول از مواضع گذشته، سطح مذاکرات را به 8 ماه قبل سوق داد و این به‌معنای ایجاد بن‌بست در مذاکرات بود. در این چند روز همه تیم‌‌های مذاکره‌کننده در انتظار همان بازیگر یعنی آقای جان کری بودند تا با ورود خود نشان دهد آیا آمریکا حاضر به نشان دادن انعطاف در مواضع اعلام شده خود در مسقط می‌باشد یا خیر؟ هیات ایرانی در مذاکرات چند روز گذشته با هیات آمریکایی، پیشنهادات جدید این کشور درمورد غنی‌سازی را مورد بررسی قرار داد و دکتر ظریف پس از ملاقات با وزیر امورخارجه آمریکا و وزرای امورخارجه فرانسه و بریتانیا به کشور بازگشته و با مقامات عالیرتبه کشورمان مشورت خواهد کرد تا به سهم ایران، آخرین تلاش‌ها برای جلوگیری از شکست مذاکرات را انجام دهد. در صورت ناکامی دولت آمریکا در لغو رسمی تحریم‌ها، برای ایران انگیزه‌ای ایجاد نمی‌شود تا گام‌‌های اعتمادساز بیشتری با پذیرش اعمال محدودیت‌‌های بیشتر حول محور برنامه هسته‌ای خود بردارد که در این صورت با از دست رفتن فرصت دستیابی به توافق جامع و نهایی، ایران و1+5 چاره‌ای ندارند جز اینکه برای مدتی مذاکرات را به حال خود رها کنند که این سناریو بدترین حالت ممکن برای مذاکرات هسته‌ای است. در صورت عدم موفقیت در مذاکرات تا سوم آذر، یقینا باید منتظر تغییر و تحولات در فضای داخلی کشورها به‌خصوص آمریکا بود. مهم‌ترین تغییر در آمریکا حاکم شدن تندروها بر کنگره است که پس از آن رسیدن به توافق به دلیل آنکه نومحافظه‌کاران اعتقادی به روش‌‌های دیپلماتیک برای حل و فصل موضوعات بین‌المللی ندارند و معتقد به اعمال روش‌‌های سخت‌افزارانه هستند، مشکل خواهد شد. دیدگاه نومحافظه‌کاران در آمریکا به اسرائیل نزدیک است و با حاکم شدن آنها بر کنگره، فشارها بر دولت آمریکا برای آنکه با ایران به یک بازی یکطرفه بپردازد، افزایش پیدا خواهد کرد. بنابراین چنانچه در مذاکرات وین ملاحظه شود، اختلاف بین طرفین عمیق و جدی است و راه‌حلی فوری به‌نظر نمی‌آید، مذاکرات متوقف شده و ادامه آن‌ به آینده موکول خواهد شد. اگر امکان نزدیک شدن مواضع طرفین وجود داشته باشد، مذاکرات با اطمینان برای مدتی تمدید می‌شود تا بحث روی جزئیات به‌پایان رسیده و نگارش برنامه جامع شروع شود. درصورتی‌که مذاکرات به آینده موکول شود، ظرف دو ماه آینده جمهوریخواهان تندرو درصدد اعمال تحریم‌‌های جدید که بیش از یک‌سال است توسط دموکرات‌ها زمینگیر شده برخواهند آمد و این طبیعتا واکنش ایران را به دنبال خواهد داشت و همه شرایط آرام کنونی درهم خواهد ریخت به ترتیبی که اکنون کسی دقیقا نمی‌تواند پیش‌بینی کند چه خواهد شد. این تصویر و دهها عامل دیگر، کشور‌های ایران و گروه 1+5 را تحت فشار می‌گذارد تا قبل از فوت وقت راه‌حلی بیابند و اجازه ندهند تنش و درگیری جای صلح و آرامش و دوستی را بگیرد. دولت دموکرات آمریکا علاوه بر مشکل بین‌المللی، در صورت عدم موفقیت در حل مسالمت‌آمیز پرونده هسته‌ای ایران، سیاست داخلی را به جمهوریخواهان تندرو کاملا خواهد باخت که به‌معنای شکست سخت آنها در انتخابات آینده ریاست‌جمهوری آمریکا به جمهوریخواهان خواهد بود لذا موضوع مذاکرات وین 8 برای دولت دموکرات‌‌های آمریکا حیثیتی تلقی می‌شود.

* استاد دانشگاه – حقوق بین‌الملل