حسابرس رسمی در حال بررسی اوراق مالی و اسناد مالکیت یک شرکت بزرگ اقتصادی است؛ به اسناد آپارتمان های در حال ساخت، ساختمان ها، املاک وثیقه و… میرسد، نحوه ارزش گذاری و به عبارتی «قیمت گذاشتن» اینها زیاد سخت نیست و شیوه استانداردی دارد. سهام شرکت را بررسی میکند! اینهمزیاد عجیب نیست، ارزش و قیمت اینها با یک نگاه به تغییرات در دوره زمانی مشخص قابل اثبات است. اما وقتی به چند صد تابلو و مجسمه برسد چطور؟ اینجا کار کمی متفاوت می شود.

شاید به همین دلیل است که حسابرس رسمی وقتی به«موجودی آثار هنری»شرکت«سرمایه گذاری پارس آریان»میرسد، مینویسد: «موجودی آثار هنری به اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش تک تک آثار ارزشیابی می شود. در صورت فزونی بهای تمام شده نسبت به خالص ارزش فروش، مابه التفات به عنوان زیان کاهش ارزش موجودی شناسایی می شود.» و در ادامه می نویسد: «ارزیابی موجودی های آثار هنریبا به کارگیری روش شناسائی ویژهانجام می گردد»

روش ویژه چیست و چرا؟

حسابداران و حسابرسان میدانند که معمولاً استفاده از این روش امکان «دستکاری سود» توسط مدیریت را برای مدیریت فراهم می‌سازد. در این روش می‌توان به آسانی سود واحد تجاری را در دوره های مالی مختلف هموار کنند. اما چرا؟ پاسخ به نحوه اجرای این روش باز میگردد: در این روش، فروش هر قلم کالا «ردیابی» می شود تا مشخص شود که مربوط به کدام قلم خرید کالا است. البته روش در زمانی که تعداد و تنوع اقلام موجودی کالا نسبتاً کم است، یک مزیت محسوب می‌شود. روش شناسایی ویژه معمولا در رابطه با اقلام گران بها از قبیل جواهرات یا خودرو و در اینجا آثار هنری است.

آثار هنری را چطور می توان پیگیری کرد؟ اگر برفرض یک فیلم سینمایی باشد، شاید بتوان با بررسی فروش گیشه، آن را قیمت گذاری کرد. اما تابلوی نقاشی حکایتی متفاوت دارد، چه بسیار پیش می آید که یک تابلو از هنرمندی، یا «سارقی» مثلا ۱۰ میلیون تومان خریداری می شود و در حراجی به قیمت چند میلیارد تومان به فروش می رسد. این موضوع است که ماجرا را کمی پیچیده و شاید مبهم می کند.

این آثار هنری چیست؟

پشت برخی از تابلوها، یادداشت هایی نوشته شده که روند دست به دست شدن اثر را روایت می کند. شبیه کاری که خطاطان انجام میدهند. همین نوشته ها می تواند در آینده به عنوان شناسنامه اثر مورد استناد قرار بگیرد. در اتفاقی یک بار، یک گالری دار شبه شناسنامه یک اثر که اتفاقا به دست شرکت تابعه بانک پاسارگاد هم افتاده را منتشر کرد.(تصویر زیر)

همانطور که پیش از این اشاره شد، در جریان حسابرسی این اسناد در آینده می تواند جهت ارزش گذاری آثار مورد استفاده قرار گیرد. حال فرض کنید آثار شناسنامه نداشته باشند!در صفحه ۲۳ گزارش صورت های مالی شرکت «پاسارگاد آریان» ذیل یادداشت توضیحی شماره ۹ و در بخش سرمایه گذاری های کوتاه مدت آمدهاین شرکت در سال ۱۳۹۷،بیش از ۴۱ میلیارد تومان در آثار هنری سرمایه گذاری کرده است.

کدام آثار؟ مشخص نیست، چراکه یادداشت توضیحی برای این آثار منتشر نشده است. این توضیحات امری غیر معمول نیستند، در همین صورت مالی و در همین گزارش در بخش سرمایه گذاری در سهام شرکت های فرعی مربوط به شرکت اصلی اگر ۷۵ درصد سرمایه گذاری در شرکت «رام» به نام مدیر عامل است، در یادداشت ۱۴-۲-۲ ذکر شده که چرا ایناتفاق افتاده است.

ماجرای ۵۰۰ اثر: اجاره مکان

موضوع به چند سال قبل باز میگردد. علی معلم رئیس وقت فرهنگستان هنر با انتشار نامه هایی درباره آثار هنری شرکت «پارس آریان» با لحن خاص خود مسائلی را مطرح کرد. مسائلی که عموم مخاطبان بیشتر وجه حقوقی یک اجاره را مورد توجه قرار دادند. داستان این بود که معلم در موزه ای که آثار آن متعلق به شرکت پارس آریان بود را بست، چراکه محل این موزه متعلق به فرهنگستان هنر بود، پس از آن شرکت مدعی شد که این محل را از شرکتی به نام «موسسه فرهنگی و هنری صبا» اجاره شده که متعلق به فرهنگستان بوده و اجاره ها را هم سر وقت پرداخت کرده است.

نکته ای که جا ماند، جای خالی نظارت

رسانه ها هم به این سمت رفتند و اسناد مدارک اجاره نامه ها شد موضوع اکثر گزارش ها، اما کسی به این بخش جوابیه های شرکت «پارس آریان» توجه چندانی نداشت. شرکت در آن زمان اعلام کرده بود: «…..همگی (آثار)دارای قراردادهای خرید و مدارک مفاصا حساب مالی و شناسنامه هنری معتبر هستند و در مالکیت شرکت سرمایه‌گذاری پارس آریان هیچ‌گونه خدشه‌ای وجود ندارد»

همین «شناسنامه هنری معتبر» در کجا منتشر شده است؟ اصولا چه نهادی به این شناسنامعه و اصالت آن رسیدگی می کند؟ مرجع اعتبار دادن به این شناسنامه های به قول پارس آریان «معتبر» کجاست؟

مالکیت و ارزش

نکته دیگر اینکه کسی به این بخش از یکی از مصاحبه های دامغانی توجه چندانی نکرد: «…چرا باید این تابلوها را بیاورند فرهنگستان؟ چون نام فرهنگستان اعتبار می‌دهد و قیمت تابلوها هم افزایش پیدا می‌کند…..»[۱]این مصاحبه را کنار مصاحبه های دیگر بگذاریم.ملانوروزی-مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی– در مصاحبه ای درباره ماجرای سرقت از موزه هنرهای معاصر گفته بود: «امین اموال پس از دستگیری توسط پلیس آگاهی، در سیستم قضائی اعتراف کرد که این تابلوها را به چه کسانی فروخته است.آثار چند دست گشته بودند و حتی به موزه بانک پاسارگاد هم را پیدا کردند.»[۲]

نکته دوم، بازهم در مصاحبه ملانوروزی اینکه: «امین اموال تقریبا از ارزش آثار بی خبر بود…مثلا اثری به ارزش ۵۰۰ میلیون تومان را به قیمت ۱۰۰ میلیون تومان به موزه بانک پاسارگاد فروخته بود»[۳]

مسئول خرید آثار بانک پاسارگاد: نمیدانستم دزدی بودند

غلامرضا نامی، مسئول خرید موزه بانک پاسارگاد در مصاحبه ای می گوید: «من آثار دزدی شده از موزه هنرهای معاصر را از گالری آریا خریدم» مساله این بود کهنامی در گذشته در موزه هنرهای معاصر شاغل بوده است و عجیب اینکه آثاری را از گالری آریا خریداری کرده –که به گفته خودش نمیدانسته دزدی هستند- که خود در زمان مسئولیت در موزه هنرهای معاصر آنها را دیده بوده است.در همین رابطه نامی میگوید: «این قضیه (دیدن آثار در موزه هنر های معاصر که بعدا به سرقت رفتند و در نهایت نامی آنها را خرید) مال ۱۰ سال قبل بوده است،من فرزند خودم را هم ۱۰ سال نبینم از خاطرم میرود.»[۴]

شناسنامه های معتبر موقع خرید دزدی کجا بودند؟

حال سوال مطرح می شود، بر فرض صحیح بودن ادعای نامی که نمیدانسته آثار دزدی بودند،آیا زمانی که آثار را برای بانک پاسارگاد خریداری کرده است، شناسنامه «معتبر» آنها را ندیده؟چراکه اگر شناسنامه «معتبر» را میدید، قطعا متوجه میشد که آثار دزدی هستند.بانک پاسارگاد و شرکت های وابسته که میگویند تمام آثارشان شناسنامه «معتبر» دارند، آیا این شناسنامه ها هم مثل همین آثار هستند؟ حافظه شخصی که بعد از ده سال می تواند فرزند خود را فراموش کند به نظر اعتباری نیست که چندین میلیارد تومان را ضمانت کند!تکلیف سهامداران بانک پاسارگاد و پارس آریان با این حافظه های ضعیف چیست؟ چون به هر حال این آثار خریداری شده در نهایت سر از صورت های مالی بانک و همین «پارس آریان» در میاورد.

پارس آریان چیست و کیست؟

حال باید دید این شرکت «پارس آریان» چیست و کیست؟ ابتدا نام آن پارس آریان و نوع آن سهامی عام نبود، بلکه تحت نام «شرکت سرمایه گذاری گروه صنعتی مینو-سهامی خاص» در مهر ماه سال ۱۳۸۱ تاسیس شد. در تیرماه سال ۱۳۸۴ بانک پاسارگاد شرکت را خریداری و هیات مدیره را به این شرح تغییر می دهد: مجید قاسمی-رئیس،غلامرضا اسلامی بیدگلی-نایب رئیس، علی اکبر امین تفرشی-مدیرعامل و عضو هیات مدیره.[۵]پس از آن در ۲۱ تیرماه، هیات مدیره جدید نام شرکت را به «پارس آریان» تغییر داد.[۶]

اما هم اکنون هیات مدیره این شرکت را: مجید قاسمی-رئیس، علی اکبر امین تفرشی- مدیرعامل، نایب رئیس و عضو، علی دهقان منشادی-عضو، رضا راعی-عضو و «شرکت بازرگانی همقدمان» به نمایندگیرسول سعدیبه سمت عضو هیات مدیره، تشکیل دادند.[۷]

ثروت، قدرت، نفوذ

این هیات مدیره به ظاهر ساده بسیار عمیق است، این حتی نوک کوه یخ این جمع هم نیست. ثروت که چیز بدی نیست و قدرت هم در پی ثروت می آید و اما نفوذ. اجازه دهید کمی بیشتر این هیات مدیره را بشکافیم.

یکی از اعضای هیات مدیره شرکت و البته دارنده بیشترین سهام شرکت پارس آریان، شرکت «بازرگانی همقدمان» است. این شرکت حدودا ده سال قبل توسط: «علی ناظر زاده یزدی»، «علی کریمخانی» و «سید حسین میرمحمد صادق» تاسیس شد.[۸]درباره ترکیب شرکت در ادامه بحث خواهد شد، اما عجالتا اعضای هیات مدیره شرکت بر اساس آخرین اطلاع: مهدی قنادان-رئیس هیات مدیره، سیدحسین میرمحمد صادق- نایب رئیس هیات مدیره و وحید اسکندری عضو و مدیر عامل است.[۹]نماینده این شرکت در شرکت پارس آریان مبهم است، در حالی که در وبسایت این شرکت «مجتبی کباری» معرفی شده است، در صورت مالی مربوط به ۲۹ اسفند سال قبل «رسول سعدی» معرفی شده است. همچنین در وب سایت سازمان بورس هم «رسول سعدی» نماینده همقدمان در پارس آریان است.

نماینده چه سعدی باشد و چه کباری، تفاوت چندانی ندارد! ۲۶ تیرماه امسالرسول سعدیمدیرعامل شرکت «توسعه سرمایه گذاری دانشگاه تهران» معرفی شده است، شرکتی که «علی اسلامی بیدکلی» عضو هیات مدیره آن است، تقریبا از سال ۱۳۹۴ که سعدی وارد ترکیب هیات مدیره این شرکت شده، همواره به همراه اسلامی سمت های مختلفی در ترکیب این شرکت داشته است.[۱۰]

اما «مجتبی کباری» او هم با «علی اسلامی بیدکلی» مرتبط است، کباری در سال های۹۳ و ۹۴ به نمایندگی از شرکت «ارزش آفرینان پاسارگاد» در هیات مدیره «کانون نهادهای سرمایه گذاری ایران» حضور داشته است، موسسه ای کهباز هم نام اسلامی در ترکیب سهامدارانآن به چشم می خورد.[۱۱][۱۲]

علی اسلامی کیست؟

اواخر سال ۱۳۸۹، شرکتی به نام «توسعه گردشگری سبا نگار پردیسان» در تهران تاسیس می شود. موسسان شرکت از این قرار بودند: «شرکت سرمایه‌گذاری عظام»به سمت رئیس هیات مدیره، «علیرضا سمیع‌آذر» به سمت نایب رئیس هیات مدیره، «سید محمد بهشتی» به سمت مدیر عامل ومحمدعرفان کاظمیوزهرا عسگری نیز عضو هیات مدیره.[۱۳]

نماینده شرکت سرمایه گذاری عظامدر این هیات مدیره همان «علی اسلامی» بود که در شرکت های عظام نام وی به چشم می خورد. «سید محمد بهشتی» هم چهره غریبه ای برای اهالی هنر نیست، از ریاست سازمان میراث فرهنگی در دوران محمد خاتمی (۷۶ تا ۸۳) تا بنیاد فارابی، تا ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی در وزارت میراث فرهنگی است.

اما «سمیع آذر»…. همزمان با بهشتی، او ریاست موزه هنرهای معاصر را بر عهده داشت(همان جایی کهغلامرضا نامی–مسئول خرید آثاربانک پاسارگادپیشتر در آن سمت داشت و موضوع سرقت آثار از انبار آن و بعد خرید آثار سرقتی توسط نامی برای بانک پاسارگاد پیشتر در همین نوشته مطرح شد) اما نام او بیشتر به «حراج تهران» گره خورده است.

در وب سایت ها تاسیس این حراج به سال ۹۱ نسبت داده شده است، اما اسناد نشان میدهد شرکت با نام اصلی «حراج هنر تهران» در تاریخ ۱۳ مرداد ۹۴ ثبت شده است. اولین مدیران و سهامداران شرکت به این شرح هستند:سیدمسیح بهشتی– پسر«سید محمد بهشتی» که در بالا به او اشاره شده است-به سمت رئیس هیئت مدیره، هادی جوادی به سمت نایب رئیس هیئت مدیره، رضا اسمعیل نیای امیرهنده به سمت مدیرعامل.[۱۴]در تاریخ ۲۵ آبان ۹۷، رضا اسماعیل نیا امیر هنده با سند صلح۱۷۵۳۳مورخ۱۱ اسفند ۹۷،دفترخانه اسناد رسمی۱۰۵۷تهران، مبلغ۲۰۰۰۰۰۰۰ریال از سهم الشرکه خود را بهعلیرضا سمیع آذرانتقال میدهد.