تاکنون بارها نسبت به نحوه و چگونگي فعاليت سياسي تشکلهاي روحاني سخن گفته شده است. اين در حالي است که آنها هم زماني که به فعاليت و کنش سياسي ميپردازند، اما خود را هم پايه احزاب نميدانند. لذا آنچه که روال معمولي احزاب است نيز در اين تشکلها رعايت نميشود. مشخصا چهار تشکل جامعه و مجمع روحانيون و جامعه و مجمع مدرسين حوزه علميه قم از اين رويه پيروي ميکنند. هر چند جامعه روحانيت و مجمع روحانيون از ابتداي انقلاب تا کنون فعاليتهاي سياسي داشته وبا اين عرصه بيگانه نبودهاند، اما به همان ترتيب در جهت معکوس جامعه و مجمع مدرسين حوزه علميه قم چندان ارتباطي با فعاليت سياسي نداشتند بيشتر به عنوان تشکلهاي حوزوي مطرح بودهاند. حال که به انتخابات نزديک ميشويم اين پرسش پديد ميآيد که فعاليت سياسي- انتخاباتي اين تشکلها تابع کدام قانون خواهد بود؟ حميد ملانوري دبير کميسيون ماده 10 احزاب ميگويد: «اگر بخواهند فعاليت حزبي کنند قاعدتاً بايد مجوز دريافت کنند. از نظر ما اين تشکلها، تشکلهاي حوزوي به حساب ميآيند.»
احزاب؛ فرصت يا تهديد؟
به گزارش روز نو :شايد باور کردني نباشد، اما اين واقعيت دارد؛ در جايي که هنوز با برخي از اصول اوليه دموکراسي مقابله صورت ميگيرد چند ده حزب به عناوين گوناگون وجود دارند. البته از آنجايي که ما از هر چيزي فقط شبيه آن را داريم در بحث احزاب سياسي نيز صرفا نام و برخي مناسبات مثل برگزاري مجمع عمومي، کنگره يا ارائه ليستهاي انتخاباتي صورت ميگيرد و تحزب آنطور که بايد اصولي و محوري پيش نميرود. از اين جهت است که به احزاب ايراني احزاب شب انتخاباتي گفته ميشود چرا که با نزديک شدن موعد انتخابات فعال ميشوند و پس از پايان انتخابات به قولي کرکره حزب را تا انتخابات بعدي پايين ميکشند. البته بسياري معتقدند که اين معضل به ساختار سيستمي و مدل حکومتي بازميگردد چرا که در نظام پارلماني احزاب بهتر و بيشتر ميتوانند فعاليت کنند و نقش آفرين باشند. با اين حال هستند نظامهاي جمهوري هم که احزاب فعالي دارند. مشکل اينجاست که از ابتداي انقلاب نگاه مثبتي به احزاب نبوده و همواره به جاي فرصت آنها را تهديدي محاسبه کردهاند و از اين رو احزاب نيز نتوانستهاند آنطور که بايد مثمر ثمر واقع شوند. اين رويه معيوب در انتخابات پيش رو نيز در دستور کار است و با فرايندي که چندي پيش طي شد و طي آن 116 حزب ملي و استاني و 6 جبهه مجوز فعاليت دريافت کردند احزاب رسمي که مجوز فعاليت دارند مشخص شدند. اين در حالي است که هنوز تکليف تشکلهايي که در انتخابات نيز اثر گذاري دارند مشخص نشده است. تشکلها و احزابي همچون مجمع روحانيون و جامعه روحانيت مبارز، جامعه و مجمع مدرسين حوزه علميه قم، جبهه پايداري و مجمع زنان اصلاحطلب مجوز فعاليت سياسي ندارند. مجمع روحانيون و جامعه روحانيت که شکلگيري آنها با نظر امام(ره) و ادامه فعاليتشان با نظر مقام معظم رهبري بوده نيز نيازي به مجوز ندارند. جبهه پايداري نيز آنطور که کميسيون ماده احزاب گفته مورد تاييد وزارت کشور نيست. در اين بين تکليف مجموعههايي چون مجمع محققين و مدرسين و جامعه مدرسين حوزه علميه قم مشخص نيست. از سويي برخي آنها را تشکلهاي روحاني ميخوانند و مجوزي را بر آنان مترتب نميبينند و از سوي ديگر عدهاي معتقدند که آنها به سبب فعاليتهاي سياسي و انتخاباتي بايد زير مجموعه وزارت کشور قرار گيرند. در جامعهاي که با ازدياد احزاب مواجه است، اما هنوز با تحزبگرايي بيگانه؛ معلوم نيست که بايد چه پاسخي به اينگونه تناقضات داد.
فعاليت سياسي در گرو مجوز
دبير کميسيون ماده 10 احزاب در خصوص لزوم اخذ مجوز از سوي جامعه مدرسين و مجمع مدرسين اظهار داشت: تشکلهايي مانند جامعه مدرسين حوزه علميه قم و مجمع مدرسين حوزه علميه قم فعاليت حزبي نميکنند. چون پروانهاي از ما ندارند، فعاليت حزبي هم ندارند، بنابراين اصلا ما براي آنها تصميم نميگيريم. اعتمادآنلاين نوشت؛ حميد ملانوري گفت: اين تشکلها فعاليت سياسي دارند، اما فعاليت حزبي يا انتخاباتي معمولا انجام نميدهند. اين موضوع در حقيقت در حيطه کار کميسيون ماده 10 نيست و هيچوقت هم مطرح نشده است و هيچگاه هم پروانهاي نگرفتهاند. وي ادامه داد: فعاليتهايي که خود آنها انجام ميدهند در حقيقت فعاليت حزبي به حساب نميآيد. ما هم در قالب تشکل حزبي آنها را نميبينيم و در کميسيون تا به حال مطرح نشده است. اين مقام مسئول در خصوص فعاليت انتخاباتي اين تشکلها بيان کرد: اگر بخواهند فعاليت حزبي کنند قاعدتاً بايد مجوز دريافت کنند. اخيراً هم ديدم در مصاحبهها اعلام کرده بودند ما در انتخابات ورود نميکنيم. اما اگر قصد داشته باشند که فعاليت حزبي انجام دهند، ما پيگيري ميکنيم که بيايند مجوز دريافت کنند. منتها بدون فعاليت حزبي ارتباطي با کميسيون ماده 10 و حوزه فعاليت ما پيدا نميکند. ملانوري ادامه داد: فعاليت سياسي و انتخاباتي براي عموم آزاد است، اما اگر کسي بخواهد تحت نام برندي فعاليت سياسي يا انتخاباتي داشته باشد -تحت عنوان يک تابلو، برند و نشان به عنوان يک حزب سياسي- آن زمان بايد از کميسيون ماده 10 مجوز دريافت کند. رئيس کميسيون ماده 10 احزاب در خصوص حمايت جامعه مدرسين از ليست انتخاباتي اصولگرايان تاکيد کرد: اينکه جامعهاي شکل گرفته به معني شکلگيري تشکل سياسي نيست. اين جامعه زيرمجموعه حوزه است. اما اگر جامعهاي از فرد، گروه يا فهرستي حمايت ميکند، آن متولياي که به آنها مجوز داده يا بر آنها نظارت دارد، مسئوليت اقدامات آنها را هم بر عهده دارد. ملانوري تصريح کرد: از نظر ما اين تشکلها، تشکلهاي حوزوي به حساب ميآيند.