تحریم‌های هوایی و دریایی قطر در سال 2017 به بهانه حمایت از ایران، حزب‌الله لبنان و حماس، توسط چهار کشور عربی عربستان، امارات، بحرین و مصر اعمال شد.پس از آن، کشورهای تحریم‌کننده برای بازگرداندن دوحه به سمت خود و ترمیم مناسبات، 13 شرط علیه قطر تعیین کردند که همه این شروط توسط دوحه رد شد و این کشورها همچنان در قطع روابط با یکدیگر به‌سر می‌برند. اکنون پس از دو سال تحریم، خلیفه بن حمد برادر امیر قطر از دور زدن تحریم‌ها‌ی هوایی و دریایی این کشورها خبر می‌دهد و می‌گوید:« موفق شدیم، محاصره را بشکنیم و هواپیماهای قطر به زودی در آسمان همه کشورها پرواز خواهند کرد.» بنابراین اگرچه دوحه موفق به دور زدن تحریم‌ها‌ی هوایی و دریایی کشورهای تحریم کننده علیه خود شده است؛ اما پرسشی که به میان می‌آید این است که آیا با توجه به مشکلاتی که عربستان، امارات و سایر کشورهای عربی در منطقه و به ویژه یمن با آن روبرو هستند، امکان لغو تحریم‌ها‌ی دوحه وجود دارد؟ از این رو، جعفر قنادباشی درباره دلایل لغو تحریم دوحه و نیز درستی این خبر گفت: « امروز تحریم کنندگان قطر به این نتیجه رسیدند که تحریم‌ها‌ی آنها هیچ تاثیری بر وضعیت این‌کشور ندارد. علاوه بر این، با شکست کشورهای تحریم کننده در یمن و تشدید اختلافات میان عربستان و امارات نشان می‌دهد که بیش از این، امکان ادامه تحریم قطر وجود ندارد.»
 
> علت تحریم قطر و قطع روابط با عربستان
به گزارش روز نو :صبح دهمین روز از ماه مبارک رمضان در سال 96 بود که دولت کوچک بحرین اعلام کرد، روابط خود با قطر را قطع کرده و مرزهای دریایی و هوایی اش با این کشور را بسته است. دقایقی بعد شبکه العربیه متعلق به دولت سعودی نیز اعلام کرد عربستان و امارات متحده عربی هم به این ائتلاف پیوسته‌اند. ساعاتی بعد، مصر هم به جمع آنها پیوست. قطع روابط چهار پایتخت عربی علیه دوحه، درست چند روز بعد از سخنرانی حمایت آمیز امیر قطر از ایران و حماس صورت گرفت. چراکه امیر قطر گفته بود که حماس «نماینده مشروع مردم فلسطین» و ایران «قدرتی بزرگ در زمینه ایجاد ثبات در منطقه» است. اما این سخنان به کام ریاض و ابوظبی خوش نیامد و مواضع امیر قطر را نسبت به تهران و حماس بر نتابیدند. به همین دلیل قطر را تهدیدی برای ثبات و امنیت در منطقه دانستند. پس از آن نیز الجزیره و سایر رسانه‌های قطری را فیلتر کردند. از آن زمان تاکنون چهار کشور عربستان، بحرین، امارات و مصر به بهانه حمایت قطر از ایران و حماس، روابط دیپلماتیک خود را با قطر قطع کرده و همچنان دوحه به بهانه واهی در تحریم هوایی و دریایی به سر می‌برد. البته اگرچه کشورهای مذکور و برخی دیگر از کشورها از جمله لیبی، یمن، مالدیو، سنگال، موریتانی، چاد، کومور، نیجر و گابن در حمایت از ریاض روابط خود را با دوحه قطع کردند اما ایران و ترکیه از این کشور در برابر تحریم‌ها‌ی هوایی و دریایی حمایت به عمل آوردند.
> تحریم تحریم کنندگان توسط دوحه
دوحه تحریم عربستان، امارات، مصر و بحرین علیه خود را نقض حاکمیت قطر خواند و آن را امری غیر قابل قبول دانست. در عین حال، ادعاهای عربستان و متحدانش را مبنی بر حمایت از داعش و سایر تروریست‌های منطقه‌ای را یک افترا خواند و گفت: « این افتراها بر انگیزه‌هایی که برای ضربه زدن به دولت قطر صورت گرفته دلالت دارد. ما برای به شکست کشاندن تحریم‌ها‌ تلاش خواهیم‌کرد.» دوحه همچنین برای جبران تحریم دریایی و هوایی عربستان و متحدانش، پیمان‌های گسترده تجاری با سایر کشورها از جمله ترکیه، مراکش و ایران منعقد کرد تا بتواند با ورود محصولات سایر کشورها تا حدی نیازهای خود را مرتفع سازد. در عین حال نیز، فروش محصولات کشورهای تحریم‌کننده قطر از جمله محصولات لبنی را در قطر ممنوع اعلام کرد. در واقع دوحه با این اقدام به نحوی خود تحریم‌کنندگان را تحریم کرد.
 
> شروط 12 گانه تحریم کنندگان برای قطر
دو هفته پس از قطع مناسبات عربستان و شماری از کشورهای عربی با قطر به اتهام حمایت از تروریسم و نزدیکی با ایران، یک فهرست شامل ۱۳ شرط از سوی عربستان، مصر، امارات و بحرین برای تجدید روابط به قطر ابلاغ شد.
در پی اعلام این شروط 13 گانه توسط کشورهای مذکور، تنها ۱۰ روز به دوحه فرصت داده شد که آمادگی خود را برای اجرای این شرط‌‌ها‌ اعلام و در مقابل تحریم و حصر برقرار شده پایان یابد. در واقع کشورهای تحریم کننده ماموریت ابلاغ این پیام را به دولت کویت واگذار کرده بودند تا این کشور به نمایندگی از سایر کشورها، شرط‌های تعیین شده را به دولت قطر اطلاع دهد. بخشی از شروط اعلام شده به دوحه عبارت از قطع کامل مناسبات قطر با ایران، قطع ارتباط با حزب‌الله لبنان، قطع حمایت از گروه‌های مختلف اسلامگرا در منطقه، پایان کار شبکه‌های الجزیره و برچیدن پایگاه نظامی ترکیه در قطر بود.
 
> رد شروط و شکایت از تحریم‌کنندگان
قطر شروط 13 گانه کشورهای تحریم‌کننده درصدر آن عربستان را غیرموجه و بی‌اساس خواند و فهرست درخواست‌ها و شروط ریاض و متحدانش را رد کرد. در عین حال اعلام کرد که این‌کشور آماده انجام گفتگو در شرایط مناسب است. پس از آن، وقتی قطر شروط 13 گانه ریاض و متحدانش را رد کرد، تحریم‌کنندگان فشارها را علیه دوحه افزایش دادند. به دنبال این وضعیت؛ قطر از عربستان، بحرین، مصر و امارات به سازمان بین المللی هوانوردی غیرنظامی (ایکائو) به خاطر محاصره هوایی این کشور شکایت کرد. این چهار کشور نیز در اعتراض به دادگاه بین المللی لاهه، اعلام‌کردند که سازمان ایکائو شایستگی و تخصص رسیدگی به شکایت قطر را ندارد.
 
> اکنون پایان محاصره قطر !
« خلیفه بن حمد» برادر امیر قطر سه شنبه شب طی توئیتی نوشت: « موفق شدیم، محاصره را بشکنیم و هواپیماهای قطر به زودی در آسمان همه کشورها پرواز خواهند کرد.» از این رو، با توجه به اینکه تحریم‌ها‌ علیه دوحه از دو سال تا به امروز همچنان ادامه دارد؛ این پرسش ایجاد می‌شود که با توجه به شکست عربستان و امارات در یمن، افزایش انتقادات جامعه جهانی نسبت به جنایات این کشورها در یمن‌ و اختلافات کشورهای حوزه خلیج فارس و تاثیر این اختلافات بر روی وضعیت ریاض در منطقه تا چه‌اندازه امکان لغو تحریم‌ها‌ی قطر از سوی این کشورها وجود دارد؟ بر این اساس به نظر می‌رسد که عربستان پس از قتل روزنامه نگار منتقد سعودی تحت فشار و انتقادهای شدید افکار عمومی جهان قرار دارد. البته عوامل مهم دیگری هم وجود دارد که سعودی‌ها را به سمت حل و فصل مسئله قطر و لغو محاصره آن سوق می‌دهد. نخست اینکه؛ دوحه توانست تحریم‌ها‌ را دور بزند و این خود ناکارآمدی تحریم‌ها‌ را به نحوی اثبات می‌کند. دوم اینکه؛ این محاصره مسیر دسترسی زمینی به قطر را قطع کرده و عربستان تنها کشوری است که با قطر مرز زمینی دارد. پیش از اعمال تحریم، ۸۰ درصد مواد غذایی وارداتی به قطر از طریق عربستان، امارات، بحرین و مصر صورت می‌گرفت اما قطر با ممنوعیت واردات این کشورها به دوحه و انعقاد قراردادهای تجاری توانست تا حدی نیازهای غذایی و لبنی خود را مرتفع سازد.
 
> ادامه تحریم قطر امری ناممکن
جعفر قنادباشی تحلیلگر مسائل خاورمیانه درباره امکان لغو تحریم‌ها‌ی قطر از سوی عربستان و متحدان عربی اش به آفتاب یزد گفت: کشورهای عربستان، امارات، مصر و بحرین که فکر می‌کردند تحریم‌هایشان علیه دوحه کارآمد خواهد بود امروز به این نتیجه رسیدند که تحریم‌ها‌ی آنها هیچ تاثیری بر وضعیت این کشور ندارد. هیچ یک از خواسته‌ها‌ی 13 گانه‌شان هم توسط دوحه محقق نشد. او افزود: کشورهای تحریم کننده در مسئله یمن شکست خوردند و اختلافات میان عربستان و امارات تشدید یافته است. این مسائل نشان می‌دهد که امکان ادامه تحریم قطر وجود ندارد. این تحلیلگر مسائل خاورمیانه ادامه داد: نشانه‌ها‌یی از واگرایی عربستان و امارات نسبت به یکدیگر وجود دارد و مصری‌ها‌ هم علاقه‌مند نیستند سرنوشت خود را به سیاست‌ها‌ی ریاض و ابوظبی‌گره بزنند. مصر در ناتوی عربی اعلام‌کرد که در این پیمان شرکت نمی‌کند. مصر حتی در برخی از عرصه‌ها‌ی تحریم علیه قطر خود را کنار کشید. او اضافه کرد: این مسائل نشان می‌دهد که کشورهای تحریم کننده از یک سو نتوانستند به اهداف خود در تحریم قطر دست یابند و از سویی میان این کشورها اختلافاتی به وجود آمده است.
 
> تلاش عربستان برای ایجاد انسجام
این کارشناس مسائل خاورمیانه با بیان اینکه عربستان در نظر دارد تا انسجامی در میان کشورهای خلیج فارس ایجاد کند، گفت: شکاف جدی‌ای در میان اعضای کشورهای حوزه خلیج‌فارس با تحریم قطر ایجاد شد به همین دلیل ریاض با لغو تحریم دوحه به دنبال ایجاد انسجام میان اعضای کشورهای خلیج فارس است. قنادباشی ادامه داد: التهاب در میان این کشورها تا حدی افزایش یافت که حتی نسبت به ادامه کار سازمان همکاری اعضای شورای کشورهای حوزه خلیج فارس تردیدهایی به وجود آمد. او افزود: قطر در جلسه سران کشورهای اسلامی در مکه هم دعوت شد و این خود نشانه‌ای برای بهبود روابط میان این کشورها و شکستن تحریم‌ها‌ی دوحه به شمار می‌رود. قنادباشی در پایان گفت: امارات و عربستان نسبت به تشدید تنش احساس خطر می‌کنند. زیرا تصورشان بر این است‌که اختلافات بر روی بازارها و نفتکش‌ها‌ی آنها هم تاثیر منفی می‌گذارد و به همین دلیل به دنبال این مهم هستند که روابط خود را با همه کشورهای حوزه خلیج فارس به ویژه ایران بهبود ببخشند. عملا این‌کشورها با برخی از رفتارهای خود اعلام می‌کنند که به شدت آسیب پذیرند از این رو، نخست به دنبال رفع تحریم قطر و سپس بهبود روابط با دوحه و تهران هستند.
 
> حل اختلاف و بهبود روابط خواسته آمریکا
اما سید علی بیگدلی تحلیلگر مسائل بین الملل و استاد دانشگاه درباره امکان لغو تحریم‌ها‌ی قطر از سوی عربستان و متحدان عربی اش به آفتاب یزد می‌گوید: آمریکا اعلام کرد که باید برای ائتلاف علیه ایران، اختلافات میان کشورهای حوزه خلیج فارس حل شود و روابط بهبود یابد. چراکه تنها شیخ نشینان خلیج فارس هستند که می‌توانند هزینه‌ها‌ی این ائتلاف را پرداخت کنند. از این رو، از نظر آمریکا صلاح نیست که دوحه را از شیخ نشینان خلیج فارس جدا کرد. او افزود: با توجه به اینکه اتحادیه عرب نتوانست به یک توافق عمومی برای بازگشت قطر به دنیای عرب دست یابد؛ حتی در کنفرانس مکه هم امیر قطر شرکت نکرد. به همین دلیل آمریکا در تلاش برای بازگرداندن قطر به دنیای عرب است. این‌کارشناس مسائل بین الملل ادامه داد: کشورهای حوزه خلیج فارس به این نتیجه رسیدند که باید ناپیوندی‌ها‌ میان قطر و عربستان شکسته و تحریم دوحه لغو شود به همین دلیل هم قطر به نظر خود آمادگی برای بازگشت به دنیای عرب را دارد.
 
> عدم زیان قطر
در صورت پیوستن به اعراب برای ایران