اروپاییها طی هفتههای اخیر پس از اعلام کاهش تعهدات ایران در برجام تحرکاتی برای متقاعد ساختن تهران جهت حضور در برجام به عنوان یک توافق بینالمللی آغاز کردند و درعین حال طی مواضعی اعلام کردند که اروپا همه تلاش خود را برای
اجرای ساز وکار مالی خواهد کرد. حتیهایکو ماس وزیر خارجه آلمان نیز در دیدار با مقامات کشورمان به نمایندگی از دو کشور بزرگ دیگر به عبارتی فرانسه و بریتانیا گفت که اروپا همه تلاش خود را میکند اما نمیتواند معجزه کند. او پس از بازگشت به آلمان طی گفت وگویی تلویزیونی عنوان کرد که نخستین تراکنشهای مالی در اینستکس طی هفتههای آینده انجام خواهد گرفت. اما لحظاتی پس از این اظهارات ماس، کاخ سفید هشدار داد که تحریم نهادهای متناظر ایران در اینستکس در حال بررسی است. از این رو، برخی بر این اعتقادند که اروپاییها عزم چندانی برای ایستادگی در مقابل فشارهای آمریکاییها ندارند و نباید امیدی نسبت به اجرای تعهدات بانکی و مالی شان در برجام داشت. اما با این همه، از آنجا که به تدریج به پایان مهلت 60 روزه اروپا از سوی ایران نزدیک میشویم باز هم این پرسش به میان میآید که اروپاییها در نهایت چه تصمیمی پس از پایان مهلت 60 روزه ایران در قبال تعهداتشان اتخاذ خواهند کرد و ایران در صورت عدم انجام تعهدات اروپا چه میکند؟ بر این اساس، آفتاب یزد با علی بیگدلی استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین الملل درباره مسائل مذکور به گفت و گو پرداخته است که در ادامه آن را میخوانید.
به گزارش روز نو :زمان زیادی تا پایان مهلت 60 روزه ایران به اروپاییها برای انجام تعهدات بانکی و اقتصادی شان باقی نمانده است، تصور میبرید واکنش اروپاییها نسبت به شروط ایران پس از 60 روز چه خواهد بود؟
سخنان روز دوشنبه کمالوندی واکنشهای بسیاری از سوی اروپاییها در پی داشت. به ویژه آلمان و فرانسه اعلام کردند که این اقدامات اشتباه است اما در عین حال راه حلی هم این کشورها ارائه نکردند تا بتواند انتظارات ایران را محقق کند. در واقع اروپا به دلیل فشارهای آمریکا نمیتواند گامی بر حسب انتظار، در برجام بردارد. تا آنجا کههایکو ماس وزیر خارجه المان به نمایندگی از دو کشوربزرگ فرانسه و انگلیس در دیدار با مقامات کشورمان اظهارکرد ما نمیتوانیم معجزه کنیم. بنابراین، اتحادیه اروپا حتی اگر بخواهد گامی در برجام بردارد، در ارتباطات مالی و بانکی با ایالات متحده آمریکا دچار خطر خواهد شد. از سویی ماس در کنفرانس مونیخ قبلا به ظریف گفته بود که ما میتوانیم اینستکس راعملی کنیم به شرطی که ایران به سه پیشنهاد اروپا عمل کند. ظریف هم در پاسخ گفته بود که درباره این مسائل اظهارنظر نمیکنم. مقامات ارشدمان هم اعلام کردند که استراتژی تهران در این مسائل روشن است.
با توجه به اینکه چندان امیدی نسبت به تحقق تعهدات اروپاییها در برجام وجود ندارد، در صورت عدم اجرای خواستههای ایران در توافق به عنوان تعهدات این اتحادیه، تهران چه خواهد کرد؟
ایران در انتظار اروپا نخواهد نشست و تصمیمات خود را خواهد گرفت. اگر آنها پس از پایان مهلت 60 روزه نیز نخواهند به تعهدات خود در برجام عمل کنند، همانطور که از سوی مقامات کشورمان اعلام شده ایران وارد دوره جدیدی از مسئله توافق هستهای خواهد شد. عملا مفهوم این کار خروج تهران از برجام است. حال آنکه اگر ایران بخواهد تولید آب سنگین و کیک زردش را افزایش دهد با واکنشهای جدی تری روبرو خواهد شد. البته در شرایط کنونی شاید چارهای جز خروج از برجام نداشته باشیم.
اگرچه آمریکاییها اخیرا اعلام کردند که نهادهای متناظر ایران در اینستکس را تحریم میکنیم اما چنانچه اروپاییها علیرغم فشارهای آمریکا بازهم بخواهند تا حدی برخی از گامها را به ویژه در اینستکس آنهم با هدف حفظ برجام بردارند، واکنش آمریکا چه خواهد بود؟
بدون تردید فشار بر روی اروپاییها تشدید خواهد شد. به گونهای که آمریکا به نهادهای متناظر در اینستکس در صورت مبادله تجاری با ایران هشدار داده و اعلام کرد که تحریمهایی علیه این نهادها از سوی واشنگتن در دست بررسی است. البته اگرچه پامپئو در سفر اخیر خود به آلمان در گفت وگو با ماس اذعان کرد مسائل و مبادلاتی که مربوط به رعایت حقوق بشری است به عبارتی دارو ومواد غذایی از نظر آمریکا ایرادی ندارد. اما اروپاییها حتی به این دو مسئله هم عمل نکردند. زیرا این مسائل در دست دولتهای اروپایی نیست بلکه در اختیار شرکتهای خصوصی است. اما این شرکتها به دلیل هراس و نگرانی از جریمههای ایالات متحده به فروش دارو و مواد غذایی هم اقدام نمیکنند. از این رو، هیچ گامی برداشته نشده است و یا اروپاییها نتوانستند به دلیل این فشارها گامی در جهت تعهدات شان بردارند. اما به هر روی ایران در نقطهای قرار گرفته که تقریبا ارتباطش با اروپاییها هم به تدریج قطع میشود. طی روزهای اخیرعراقچی با معاون موگرینی به مذاکره پرداخت از این گفت وگو هم چیزی حاصل نشد.
چنانچه ایران دیگر ماندن در برجام را به مصلحت نبیند، واکنش اعضای توافق هستهای به ویژه چین و روسیه چه خواهد بود؟
چین به دلیل مشکلاتش با آمریکا به روسیه نزدیک شده و مسکو نیز به دلیل مشکلات اقتصادیاش به تهران نزدیک شده است. بنابراین روسها شاید بتوانند در برخی از اقدامات مانند همکاری در حوزه انرژی در کنار ایران باشند. اما چین حتی جرات نمیکند که در پارس جنوبی سرمایهگذاری کند. به هر روی، هیچ یک از دو کشور توان اجرای انتظارات اقتصادی ایران را ندارند. اگرچه ممکن است این دو کشور پس از اروپاییها در برجام باقی بمانند اما عملا کارایی برای ایران ندارند. زیرا با خروج متقابل اروپا عملا برجام سرنگون خواهد شد.
روسیه و چین هیچ گاه به دنبال این مسئله
نبودند که اقتصاد ایران را تقویت کنند، تاکنون هم اقدامی برای ایران انجام ندادند. از این رو، دو کشور روسیه و چین نه چندان در احیای اقتصاد ایران مفیدند و نه از توانمندی لازم برخوردارند. در صورت خروج ایران از برجام چند مسئله امکان پذیر
خواهد بود. اولا؛ اتحادیه اروپا را از دست خواهیم داد. ثانیا؛ این اقدام به نفع آمریکاست. ثالثا؛ مسئله خروج ایران از برجام به ایجاد یک ائتلاف بینالمللی علیه ایران منجر میشود. رابعا؛ پرونده ایران پساز خروج از برجام به شورای امنیت سازمان ملل خواهد رفت. شورای امنیت نیز به ایران اخطار میدهد و چنانچه تهران توجهی به هشدار شورای امنیت نکند؛ ممکن است که پرونده ایران به ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل برود. اما تهران تااندازهای دلخوشی اش به مخالفتهای احتمالی چین و روسیه است که با ایران روابط نزدیکی دارند و تصورش بر این است که شاید قطعنامههای شورای امنیت تصویب نشود. اما اگر حتی قطعنامه شورای امنیت نیز تصویب نشود تحریمهای اتحادیه اروپا علیه ایران اعمال خواهد شد.
زیرا چهار نوع تحریم علیه ایران حاکم بود که
یکی از آنها تحریمهای شورای امنیت است، دوم؛ تحریم کاخ سفید و سوم؛ تحریم کنگره آمریکا و چهارم تحریم اتحادیه اروپا. اگر تحریمهای شورای امنیت با مخالفت چین و روسیه روبرو شود در نهایت تحریمهای کاخ سفید، کنگره آمریکا و تحریم اروپا عملی خواهد شد و فضای اقتصادی ایران را بدتر خواهد کرد. اما ایران چارهای ندارد. زیرا بدعهدی اروپا تهران را در یک موقعیت بلاتکلیفی قرار داده است.
در مسئله حمله نفتکشها در دریای عمان که ایالات متحده ایران را متهم کرد، انگلیس از آمریکا حمایت کرد اما کشورهای اروپایی طی مواضعی مخالفت خود را با آمریکا اعلام کردند، آیا حمایت انگلیس از آمریکا و مخالفت این اتحادیه با ایالات متحده در ماجرای نفتکشها به مفهوم شکاف میان اروپا با ایالات متحده است؟
به نظر میرسد که مواضع اتحادیه اروپا و آمریکا در برجام به تدریج به یکدیگر نزدیک میشود. در مسئله نفتکشها هیچ چیز قطعی نشده است. غیر ازانگلستان هیچ یک از کشورهای اروپایی با آمریکا همراهی نکردند. آلمان اعلام کرد که مدارک آمریکا در رابطه با اتهاماتش نسبت به ایران کافی نیست. فرانسه هم چندان مواضع روشنی از خود نشان نداده است. انگلستان هم به این خاطر که بازار اتحادیه اروپا را از دست داده است، ناگزیر درصدد حرکت به سمت آمریکاست. به ویژه اینکه جرمیهانت به عنوان یکی از گزینههای نخست وزیری در بریتانیاست به همین دلیل با حمایت از اتهامات واشنگتن، درصدد نزدیک شدن بیشتر به این کشور است. آمریکا و اتحادیه اروپا درصددند که با خروج ایران از برجام برای خود مجوزی فراهمکنند. آمریکاییها اکنون دچار چند مشکل هستند، نخست اینکه فضای داخلی ایالات متحده آمادگی جنگ ندارد و مسئله دوم اینکه ترامپ در آستانه انتخابات 2020 قرار دارد. درنهایت اینکه فضای بینالمللی نیز مخالف یک جنگ هزینه ساز دیگر در منطقه است و دیگر اینکه توان مقابله نظامی با ایران را هم ندارند.
افتاب یزد