وقتي در كشوري قدرت از طريق راي مردم به افراد تفويض مي گردد و نمايندگان مجلس، اعضاي شوري شهر و روستا، رئيس جمهور، اعضاي مجلس خبرگان رهبري با راي مردم راهي مراكز قدرت و تصميم گيري و تصميم سازي مي شوند، اعمال نقش تعيين كننده احزاب در فرآيند انتخابات امري ضروري و  اجتناب ناپذير است.

ابتدا به تعريف حزب و شيوه شكل گيري و فعاليت آن مي پردازيم سپس ضرورت وجود احزاب قوي و مردمي بيان خواهد شد.

حزب چيست؟ شيوه انتخاب شوراي رهبري حزب چگونه است؟

همه مردم در سراسر كشور مي توانند نسبت به تاسيس حزب و همچنين انتخاب محدوده فعاليت هاي حزب در حد يك شهرستان يا استان يا سراسر كشور اقدام نمايند. مثلا 7نفر در يك شهر كوچك مي توانند گرد هم آيند و با مراجعه به فرمانداري آن شهر در خواست تشكيل حزب بدهند و با تحويل مدارك مورد نياز از قبيل اساسنامه مد نظر خودشان و كپي مدرك تحصيلي و گواهي عدم سوء پيشينه و ساير مدارك معمولي درخواست خود را پيگيري كنند چنانچه مدارك كامل باشد و اعضاي درخواست دهنده مشكل كيفري و سوء پيشينه نداشته باشند مجوز فعاليت حزب به آنها داده خواهد شد. اين حزب بر اساس محدوده مورد نظر خود مثلا شهرستان شروع به معرفي خود و عضو گيري مي نمايد كساني كه عضو حزب مي شوند مي بايست ماهيانه مبلغ كمي به عنوان حق عضويت به حساب حزب واريز كنند تا حزب بتواند امور جاري خود را اداره كند مثلا هر عضو ماهيانه 50 هزار تومان واريز نمايد. پس از اينكه عضو گيري انجام شد در انتهاي سال همه اعضاي حزب در آن شهرستان به مجمع عمومي حزب دعوت مي شوند و افرادي كه كانديداي عضويت در شوراي مركزي حزب هستند خود را معرفي مي نمايند فرض كنيد در آن شهرستان 100 نفر در سال اول عضو حزب شدند و 20 نفر براي عضويت در شوراي مركزي 7نفره حزب كانديدا شده باشند 7 نفري كه بيشترين راي را از بين اعضاي حزب كسب كنند عضو شوراي مركزي حزب خواهند شد. در برخي احزاب حدود 30 درصد شوراي مركزي ثابت و از بين اعضاي هيات موسس تعيين مي شوند. و 70 درصد با راي اعضاي حزب انتخاب مي شوند. وقتي اعضاي رسمي حزب زياد شوند مثلا هزار نفر عضو حزب باشند با تصويب اعضاي حزب تعداد اعضاي شوراي مركزي حزب مي تواند به9 نفر يا 11 ياحتي 21 نفر افزايش يابند.

در انتخابات شوراي شهر آن شهرستان يا انتخابات مجلس حزب مي تواند كانديداي مورد حمايت خود را رسما معرفي نمايد. در ابتدا نامزدهاي انتخابات كه تمايل دارند به نمايندگي از حزب وارد شوراي شهر يا مجلس شوند مدارك خود را تحويل دفتر حزب مي دهند و كميته تحقيق زير نظر شوراي مركزي حزب،  سوابق نامزدها را بررسي و آنهايي كه مدارك مورد نياز را ارائه نموده و صحت مدارك تائيد شده باشند را به شوراي مركزي معرفي مي نمايند در اينجا دو راه وجود دارد، يك راه اين است كه شوراي مركزي راسا نامزد يا نامزدهاي نهايي مورد تائيد حزب را انتخاب و معرفي نمايند يا اينكه جلسه مجمع عمومي حزب تشكيل و با راي اكثريت اعضاي رسمي حزب نامزد يا نامزدهاي نهايي حزب تعيين مي گردند. بعد از مشخص شدن نامزد يا نامزدهاي نهايي حزب، همه اعضا و هواداران حزب متعهد هستند از اين نامزدها حمايت نمايند. در رقابت هاي انتخابات نظام حزبي هر حزبي كه از نفوذ و هواداران بيشتري برخوردار باشند احتمال موفقيت بيشتري خواهند داشت.همه كساني كه قصد عضويت در حزب را دارند مي بايست رسما تعهد دهند كه مطيع راي اكثريت خواهند بود و چنانچه عضو شوراي مركزي شدند متعهد به راي اكثريت شوراي مركزي باشند و هر موضوعي در شوراي مركزي يا مجمع عمومي اختلاف نظر بين اعضا بوجود آيد راي گيري بعمل مي آيد و همه متعهد به پذيرش و اجراي نتيجه  راي گيري باشند. اين قاعده اي است كه هم اكنون نيز در همه انتخابات ايران و جهان حاكم است و در راي گيري هاي مجلس و شوراي شهر نيز جاري مي باشد.

چنانچه حزب دايره نفوذ خود را افزايش داده و در استان يا شهرهاي مختلف كشور  داراي اعضاي رسمي قابل توجه باشد، همه فرآيندهاي فوق را اجرا و شوراي حزب در چند شهر فعال خواهند شد. در اين شرايط كنگره استاني تشكيل و نمايندگان شوراي حزب در هر شهرستان متناسب با جمعيت شهرستان نمايندگان خود جهت حضور در كنگره استاني را معرفي مي كنند و كنگره استاني حزب فرضا با حضور 100يا 200 نماينده شهرستان ها تشكيل مي شود و در خصوص موضوعات استاني حزب از جمله استراتژي هاي كلان استاني حزب تصميم گيري مي كنند و پيشنهادهاي ملي را نيز براي كنگره ملي حزب كه در پايتخت تشكيل مي شود ارسال مي كنند. به اين ترتيب حزب در انتخابات شوراي شهر و روستا از طريق شوراي حزب در شهرستان و كنگره حزب آن شهر تصميم گيري مي كنند و براي انتخابات مجلس خبرگان، شوراي حزب استان يا كنگره استان تصميم گيري مي كنند و براي انتخابات رياست جمهوري،  كنگره ملي حزب تصميم گيري مي كند ممكن است حزب براي انتخابات رياست جمهوري نيز نامزد مورد تائيد حزب را معرفي نمايند.

حزب چند اقدام مهم را بصورت مستمر پيگيري مي كند كه عبارتند از شناسايي نخبگان و جذب انها و ارائه آموزش هاي تئوري و عملي مديريتي به نخبگان برگزيده، رصد مستمر مشكلات شهرستان، استان و كشور و تحليل مشكلات در جلسات هم انديشي با حضور برجستگان ملي هر حوزه و ارائه راهكاري مناسب حل مشكلات، حمايت از اعضاي آموزش ديده حزب جهت تصدي سمت هاي اجرايي در شهرستان يا استان در چارچوب مراحل رشد تعريف شده در كميته هاي تخصصي.

حزب بر اعضاي خود نظارت دارد و در كنار آن آموزش ها و راهنمايي هاي خود را به نيروهاي حزب كه در دولت و حوزه هاي تصميم سازي و تصميم گيري نقش افرين هستند ارائه مي دهد و چنانچه كوچكترين سوء جرياني از اعضاي منتصب به حزب مشاهده نمايد راسا و سريع جهت اصلاح مسير فرد يا جابجايي وي اقدام مي كند. . براي حزب اعتبار و آبروي حزب بالاترين ارزش حزب است چرا كه تنها به واسطه آبرو و اعتبار است كه مي تواند نظر مردم را جلب نمايد ودر انتخابات راي مناسبي كسب كند لذا هر شخص يا عاملي كه بخواهد كوچكترين صدمه يا خدشه اي به آبروي حزب وارد كند تمام اعضاي كنگره مركزي و كنگره هاي استاني و شوراي مركزي به شدت روي آن حساسيت خواهند داشت لذا سالم سازي اداره كشور از كانال نظام حزبي و تقويت احزاب به بهترين شكل قابل تحقق خواهد بود.

حزب مي تواند از بسترهاي مختلف جهت توسعه فعاليت هاي خود بهره گيرد از جمله اين بسترهاي مهم بستر فضاي مجازي است. ممكن است در برخي مناطق به دليل هزينه ها يا كافي نبودن تعداد اعضا يا هر دليل ديگر حزب نتواند دفتر فعال دائر كند. استفاده از بستر فضاي مجازي امكان بسيار مناسبي براي توسعه فعاليت هاي حزبي و عضو گيري و ارائه آموزش هاي حزبي و اطلاع رساني است. مي توان در برخي مناطق بجاي دفتر و اجاره يا خريد ساختمان با ايجاد گروه و كانال بنام حزب ضمن عضو گيري فعاليت هاي گسترده حزبي انجام داد حتي انتخابات بصورت الكترونيكي برگزار نمود. در بستر فضايرمجازي مي تواندعمق نفوذ حزب را افزايش و تعداد اعضا را افزايش داد و بصورت سهل تر و پيوسته تر و مستمر موضوعات حزب را پيگيري و گزارش دهي و گزارش گيري انجام داد. حتي مي توان از تجربه مدل كتابخانه بزرگ جهان يعني آمازون بهره گرفت اين كتابخانه كه در سراسر جهان كتاب به مشتريان عرضه مي كند هيچ ساختمان يا دفتري به عنوان شعبه ندارد بلكه در بستر اينترنت و فضاي مجازي در خانه همه مردم جهان شعبه دارد و مشتري هر لحظه اراده كند مي تواند به سايت آن كتابخانه مراجعه و كتاب خود را انتخاب و سفارش دهد و كتاب در زمان كوتاه درب خانه تحويل وي خواهد شد. از اين ابزار گسترده اينترنتي و بستر فضاي مجازي از جمله تلگرام، واتس آپ و غيره مي توان جهت ابجاد شعبات حزب در همه نقاط كشور و حتي براي ايرانيان خارج كشور بهره برداري مطلوب بعمل آورد.

به ترتيب فوق احزاب مردمي قوي مي توانند در انتخابات تعيين اعضاي شوراي شهر و روستا، انتخاب نمايندگان مجلس و انتخابات مجلس خبرگان( يا در آينده مجلس سنا يا مجلس اعظم )و انتخابات رياست جمهوري نقش ويژه و  تعيين كننده اي ايفا نمايند.

در غياب احزاب قوي چه كانون هاي قدرتي اين نقش را ايفا مي كنند؟

 وقتي در كشور انواع انتخابات وجود دارد و در كشور  احزاب قوي نداشته باشيم چه كساني در انتخابات نقش محوري ايفا خواهند نمود؟ در اين شرايط باندهاي ثروت و قدرت، نهاد هاي غير مرتبط به فعاليت هاي سياسي، افراد و باندهاي شبه قارچ كه در موعد انتخابات سر از خاك بيرون مي آورند و بعد از انتخابات هيچ تعهد و مسئوليتي نمي پذيرند نقش آفريني مي كنند. به همين دليل در كشوري كه احزاب قوي مردمي وجود ندارد، ساز و كار  انتخابات كشور را به سمت توسعه پايدار و مسير مناسب هدايت نخواهد نمود و حتي ممكن است برآيند اثر آن بدتر از نظام پادشاهي باشد.

احزاب در مقابل همه تصميم هاي خود هميشه پاسخگو خواهند بود حزب با مرگ اعضاي حزب نيز نمي ميرد برخي احزاب بيش از 400 سال عمر دارند و توانسته اند اعتبار و آبرو و عزت خود را حفظ كنند براي حزب اعتبار حزب تنها سرمايه ماندگار حزب است لذا براي حفظ اين سرمايه تلاش ماندگار و تاريخي به يادگار مي گذارد چرا كه حزب بايد حتي صد سال آينده نيز پاسخگوي تصميم ها و عملكرد صد سال قبل خود باشد.

موضوع بحث اين تحليل احزابي است كه در چارچوب فوق الذكر كه چارچوب منطقي و استاندارد فعاليت حزبي است شكل گرفته و رشد نموده اند لذا  احزاب دولت ساخته، پدرخوانده دار و احزاب شبيه به باند اما رسمي و شناسنامه دار كه سند آنها براي هميشه بنام افراد مشخص و معيني ثبت شده  موضوع اين تحليل نمي باشند.