اتحادیه اروپا و سه شریک اروپایی توافق هسته‌ای از تشدید اجرای تحریم‌‌های یکجانبه و تمدید نکردن معافیت خریداران نفتی ایران از مجازات‌‌های اقتصادی این کشور انتقاد کردند. دولتمردان امریکا سه روز پیش در ادامه اعمال محدودیت‌‌های بیشتر برای ایران ممنوعیت‌‌های تازه‌ای را بر فعالیت‌های مجاز در چارچوب برجام اعلام کردند.

چنانکه کاخ سفید دو معافیت انتقال آب سنگین مازاد ایران به عمان و مبادله اورانیوم غنی شده با کیک زرد را تمدید نکرده است. اقدامی که مایک پمپئو وزیر خارجه امریکا هدف از آن را تقویت سیاست فشار حداکثری واشنگتن بر تهران دانسته است. در پی این اقدام بود که فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا همراه با وزرای خارجه آلمان، انگلیس و فرانسه ضمن ابراز تأسف از اقدام اخیر امریکا تأکید کردند اروپا سهم خود از تأمین مالی ساز و کار مالی ویژه با ایران موسوم به «اینستکس» را به طور چشمگیری افزایش خواهند داد.

اروپا در بیانیه ای که در همین رابطه صادر کرد با تأیید پایبندی مستمر ایران به برجام که بارها توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأیید شده، تصریح کرده است که «دیگر طرف‌‌های برجام به همراه کشورهای ثالث علاقه‌مند به حمایت از برجام متعهد به تلاش برای حفظ و نگهداری از کانال‌‌های مالی و صادرات برای ایران هستند.» این بیانیه افزوده است: «ما به همراه شرکای اروپایی خود مصمم به پیگیری تلاش‌‌هایمان از جمله از طریق عملیاتی کردن ساز و کار مالی ویژه برای تداوم تجارت قانونی با ایران هستیم.»

همزمان با واکنش اروپا سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه نیز تحریم‌های امریکا را غیرقانونی توصیف کرد و گفت: «علی‌رغم تحریم‌های امریکا به همکاری هسته‌ای با ایران ادامه می‌دهیم.» این مقام روسیه، در ارتباط با احتمال تحریم کشورش به خاطر ادامه همکاری قانونی هسته‌ای با ایران تأکید کرد: «ما از سال ۲۰۱۲ تاکنون تحت تحریم‌های واشنگتن علیه روسیه زندگی کرده‌ایم و در این مدت نیز سازگاری جدی با این ترفند غیرقانونی امریکایی‌ها داشته‌ایم.»

اما اروپا در حالی پیگیری اینستکس را که قرار است ساز و کاری جهت تسهیل کردن مراودات مالی تهران با سایر کشورها و بهره‌مندی از مزایای اقتصادی برجام باشد مورد تأکید قرار داده است که وضع تحریم‌‌های ثانویه امریکا بر شرکت‌‌های اروپایی تجارت کننده با ایران آنها را بر سر انتخاب میان سرمایه‌گذاری و تجارت با ایران یا به خطر انداختن دسترسی‌شان به بازار بزرگتر و سودآورتر امریکا مردد کرده است.

با این حال دولت‌های اروپایی با در نظر داشتن اهمیت ابعاد امنیتی برجام می‌کوشند از طریق سازوکارهای غیر رسمی شرکت‌های تجاری اروپایی را برای حفظ تبادلات اقتصادی خود با ایران مجاب کنند. این در حالی است که «اینستکس» که فرانسه، انگلیس و آلمان از جمله بانیان آن به شمار می‌آیند تاکنون به مرحله اجرا نرسیده و مقام‌‌های ایران در بحبوبحه تشدید فشارهای امریکا به اروپا هشدار داده‌اند ناکامی آنها در حفظ منافع برجام بزودی با پاسخ قاطعی از سوی تهران روبه‌رو خواهد شد.

هشدار ظریف درباره دسیسه برای یک درگیری فاجعه‌بار

همزمان با این تحولات وزیر امور خارجه ایران در گفت‌وگو با بخش انگلیسی شبکه خبری الجزیره بار دیگر هشدارداد برخی کشورها برای کشاندن امریکا و رئیس جمهوری این کشور به یک درگیری فاجعه بار دسیسه کرده‌اند اما متأسفانه این کشورها متحمل پیامدهای اقدام خود خواهند شد. محمدجواد ظریف در این گفت وگو تحریم‌‌های امریکا را تروریسم اقتصادی خواند و افزود: «آنها می‌خواهند تا بر مردم ایران فشار وارد کنند تا خط مشی خود را تغییر دهند. این همان روشی است که ایالات متحده در 40 سال گذشته و بخصوص از زمانی که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا بر سر کار آمد و تعهد باراک اوباما دیگر رئیس جمهوری امریکا را نقض کرد، در پیش گرفته است.»

ظریف به پیامدهای معکوس تحریم‌‌های اقتصادی امریکا نیز اشاره کرد و گفت: «استفاده نکردن از دلار در تراکنش‌‌ها یکی از راه‌‌هایی است که روز به روز بر محبوبیت آن افزوده شده و در دراز مدت به زیان امریکا تمام خواهد شد.» او تصریح کرد: «دومین ابزار که با همسایگان و چینی‌‌ها راه اندازی کرده و با اروپایی‌‌ها در حال تشکیل آن هستیم، وارد نشدن در تراکنش‌‌های فرامرزی‌ای است که ممکن است امریکا در آنها مداخله کرده و طرفین را به صورت غیرقانونی مجازات کند.»

ظریف در حالی ضرورت توجه به عواقب سیاست فشار علیه ایران را مطرح کرده که پیشتر تصمیم دولت ترامپ به لغو معافیت خریداران نفت ایران که متعاقب وارد کردن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست گروه‌های تروریستی امریکا اتخاذ شد و همچنین لغو دو معافیت همکاری هسته‌ای با ایران در چارچوب برجام، نقش بسزایی در تشدید سیاست فشار حداکثری بر ایران داشت.  پیام این اقدام مشخص است، تحت فشار قرار دادن ایران تا جایی که دچار فروپاشی شود یا در موضعی نابرابر درخواست‌‌های امریکا را بپذیرد. گرچه اجرای این سیاست در عمل چشم‌انداز روشنی را مبنی بر احتمال موفقیت در مسیر دستیابی به اهداف راهبردی دولت امریکا نشان نمی‌دهد اما به نظر می‌رسد طیف تندروی این کشور و شرکای آن از جان بولتون، مشاور امنیت ملی امریکا گرفته تا بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل و بن سلمان، شاهزاده سعودی عزم خود را برای تحقق بخشیدن به هدف اول دولت امریکا یعنی فروپاشی نظام جمهوری اسلامی ایران جزم کرده‌اند. هدفی که چندان با خواسته ترامپ برای واداشتن تهران به مذاکره همخوانی ندارد.

اما همه اینها در حالی است که مقام‌‌های کشورمان در مواجهه با چنین سیاستی ضمن طراحی تدابیر لازم برای خنثی کردن برنامه فشار اقتصادی واشنگتن و ناکام گذاشتن گروه جنگ طلب، به مذاکره با ترامپ هم نمی‌اندیشند. اما بر اساس  آنچه از مواضع اخیر مقام‌‌های دیپلماتیک کشورمان پیداست، انتظار می‌رود پاسخی قاطع در قالب تعدیل معنادار تعهداتش در چارچوب برجام در دستور کار ایران قرار گیرد. اما این مهم صورت نمی‌گیرد اگر  کشورهای اروپایی با علم به عواقب جدی فشارهای جاری امریکا علیه ایران اقدامات مقابله‌ای خود را هر چه سریع‌تر به جریان بیندازند و از شرکت‌‌هایشان در برابر تحریم‌‌های فراسرزمینی امریکا محافظت کنند.

برگزاری مذاکرات کارشناسی ایران و 1+4 سه‌شنبه در بروکسل

مذاکرات کارشناسی ایران و 1+4 فردا (سه‌شنبه) در بروکسل با حضور اعضای اینستکس و شرکت ایرانی تازه تأسیس شده به مدیرعامل علی‌اصغر نوری برگزار می‌شود. این گفت‌وگوها در حالی برگزار می‌شود که شرکت سهامی خاص «سازوکار ویژه تجارت و تأمین مالی ایران و اروپا» که نهاد ایرانی متناظر اینستکس اروپایی به شمار می‌رود بتازگی در ایران به مدیرعاملی علی اصغر نوری به ثبت رسیده است. گفته می‌شود علی‌اصغر نوری در حاشیه نشست هفته جاری در بروکسل با پر فیشر رئیس آلمانی اینستکس دیدار خواهد کرد.