آمریکا در پی پیاده کردن سیاستهای فشار منطقهای و بینالمللی بر ایران است و در این راستا از هیچ حرکتی نیز استنکاف نمیورزد. لذا اگر از این منظر بنگریم قراردادن سپاه پاسداران در لیست گروههای تروریستی را نیز میتوان یکی از گامهای آمریکا در راستای محدودسازی ایران قلمداد کرد. این در حالی است که زمان معافیت کشورهای وارد کننده نفت ایران از تحریمهای آمریکا نیز بسر آمده و آنطور که مقامات کاخ سفید گفتهاند قصد تمدید این معافیتها را ندارند. این در حالی است که بر اساس همین اظهار نظر مقامات آمریکایی هر بشکه نفت 2دلار افزایش قیمت داشته است. حال گرچه بسیاری از تحلیلگران معتقدند که آمریکاییها نمیتوانند جایگزینی برای نفت ایران پیدا کنند، اما برخی نیز معتقدند که عربستان و امارات درصددند که با افزایش تولید، کاهش تولید نفت ایران را جبران کنند. برای بررسی جوانب عدم تمدید معافیت نفتی کشورهای وارد کننده نفت ایران و جایگزینهای آمریکا برای آن، با علی بیگدلی استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بینالملل به گفتوگو پرداختهاست که میخوانید:
به گزارش روز نو :مایک پمپئو وزیر امورخارجه ایالات متحده آمریکا با طرح پایان معافیتهای صادراتی نفت ایران چه اهداف احتمالی را دنبال میکند؟
این هفته براساس گزارش تحلیلگران نفتی میزان نفت در فضای بینالمللی افزایش یافته است. با توجه به پشت سر گذاشتن فصل زمستان مصرف انرژی و نفت در بازار جهانی کاهش یافته است. بهرغم آنکه نفت کشورهای لیبی، ونزوئلا و ایران با محدودیتهایی مواجه و بهطور کامل وارد بازار نفت نمیشود و از سوی دیگر شاهد افزایش تولید نفت کشورهای روسیه، عربستان و امارات هستیم که باعث شده میزان نفت در بازار انرژی دنیا افزایش یابد. طی ماههای گذشته به دلیل فصل سرما و نیاز بازار انرژی دنیا به نفت شرایط این گونه نبود. از سوی دیگر به دلیل آنکه دونالد ترامپ در آستانه انتخابات 2020 قرار دارد و برای آمریکاییها بنزین اصطلاحا از نان شب هم مهمتر است. بنابراین ترامپ نمیخواهد جامعه آمریکا با کمبود بنزین مواجه گردد چون باعث کاهش محبوبیتش میشود. در حال حاضر به دلیل آنکه وضعیت تغییر پیدا کرده و بازار نفت دچار فراوانی شده آمریکا به دنبال آن است که هشت کشور معاف از تحریمهای نفتی را از واردات نفت ایران منع کند. اما به نظر نمیرسد که ایالات متحده آمریکا قادر باشد صادرات نفت ایران را به صفر برساند. از آنجایی که نفت ایران و ونزوئلا نفت سنگین بوده و دنیا در حال حاضر با کمبود نفت سنگین مواجه است و از سوی دیگر صادرات نفت ونزوئلا تحریم شده، بنابراین تحریم نفت سنگین ایران به نفع بازار جهانی نفت نیست. بر اساس شواهد و قرائن موجود تصور نمیشود آمریکا قادر باشد صادرات نفت ایران را به صفر برساند. بنابر پیشبینی محافل نفتی دنیا، ایران حداقل بین 450 تا 550 هزار بشکه نفت در روز میتواند صادر کند. بنابراین به نظر میرسد پمپئو وزیر امورخارجه آمریکا هشت کشور معاف از تحریمهای نفتی را منع خواهد کرد، اما بعید به نظر میرسد کشورهایی همچون عراق، ترکیه و هند بتوانند واردات نفت از ایران را قطع کنند. به عنوان نمونه ترکیه با توجه به آنکه روابط مناسبی با ایالات متحده آمریکا نداشته و نتوانسته منابع انرژی جایگزین ایران را پیدا کند، اگر چه آنکارا نفت قابل ملاحظهای را از روسیه وارد میکند، اما در هر صورت ترکیه نیازمند گاز و منابع انرژی ایران است.
ایالات متحده آمریکا چه سناریوی مشخصی را در قبال تحریمهای نفتی ایران دنبال میکند؟
ایالات متحده آمریکا شرایط حمله نظامی احتمالی به ایران را ندارد، بنابراین حتی اگر ترامپ در دور دوم نیز در انتخبات 2020 پیروز شود دست به حمله نظامی به ایران نخواهد زد. واشنگتن به دنبال آن است که با ابزارهای اقتصادی تهران را تحت فشار روزافزون قرار دهد. کارشناسان و مشاوران ترامپ نیز براین نظر هستند که اگر آمریکا به ایران حمله نظامی کند، واشنگتن در صورت درگیری احتمالی با تهران، وارد یک جنگ طولانی مدت خواهد شد و جان سربازان آمریکایی به خطر خواهد افتاد. بنابراین ایالات متحده آمریکا به دنبال آن است که ایران را با استفاده از تمامی ابزارهای اقتصادی ممکن تحت فشار قرار داده و با توجه به حوادثی همچون سیل که در کشور به وقوع پیوسته تا حدودی دولت را در تنگنا قرار داده که این مساله خشنودی آمریکاییها را به دنبال خواهد داشت. لذا امکان حمله نظامی ایالات متحده آمریکا به ایران نزدیک به صفر است، اما از سوی دیگر امکان افزایش فشارهای تحریمی بیشتر از طرف واشنگتن نسبت به تهران قابل پیشبینی است.
واشنگتن تا چه مرحلهای میتواند تحریم نفت ایران را ادامه داده و بازار جهانی نفت تا چه میزان میتواند کمبود نفت ایران را تحمل کند؟
در حال حاضر بازار جهانی نفت دچار فراوانی تولید است به دلیل آنکه عربستان، آمریکا، روسیه و امارات نفت بیشتری را به بازار عرضه میکنند کمبود نفت ایران تا حدود زیادی در بازار انرژی دنیا احساس نمیشود. بنابراین ایالات متحده آمریکا به دنبال آن است که با توجه به فراوانی انرژی دنیا، ایران را دچار فشار کرده و حتی واشنگتن این پیشنهاد را به کشورهایی همچون هند، ترکیه و عراق مطرح کرده که حاضر است با تانکرهای نفتی انرژی مورد نیاز این کشورها را تامین کند. اما در هر صورت کشوری همچون هند بهدلیل درگیر بودن در چابهار و صدور کالاهایشان به افغانستان و آسیای مرکزی مجبورند که به واردات نفت از ایران ادامه دهند. از سوی دیگر عراق و ترکیه نیز مجبورند به واردات انرژی از ایران ادامه دهند.
برخی از تحلیلگران بر این نظرند که عملکرد سردمداران کاخ سفید نسبت به ایران تا حدودی شبیه سناریوی تکراری آمریکاییها در سال 2003 نسبت به عراق است. از دیدگاه شما چیست؟
به نظر میرسد آمریکاییها سناریوی نفت در برابر دارو و غذا را در قبال عراق عملیاتی کردند،اما وضعیت برای ما چنین نیست. از سوی دیگر چون دارو، مواد غذایی و تجهیزات پزشکی که مجزا و منفک از تحریم در طول تاریخ سازمان ملل متحد بوده، در حال حاضر بر خلاف ادعاهای مقامهای آمریکایی، کشورمان به این موارد دسترسی ندارد و گشایش اعتبار برای موارد انسانی و مورد نیاز مردم صورت نمیگیرد. در هر حال آمریکا بهطور مشخص سناریوی نفت در برابر غذا را که در زمان بوش پدر مطرح شد، در مورد ایران عملیاتی نکرده، از سوی دیگر شرایط عراق آن روز با شرایط ایران امروز کاملا متفاوت است، چون عراق در آن روز در حال جنگ با آمریکاییها بود.
آرمان