«حواشی پررنگ‌تر از متن»؛ این شرح حال برخی از جلسات حاشیه‌ساز مجلس است که در روزهای اخیر بروز رفتارهای نامتعارف از سوی برخی نمایندگان را در پی داشته است. این روزها واکنش‌های پیرامون لوایح و طرح‌ها در مجلس گاه از خود مصوبات پیشی می‌گیرد و بازتاب ویژه‌ای به دنبال می‌آورد که در مواردی از شأن مجلس و نمایندگان ملت بیرون است. مواجهه خارج از قانونِ گروهی از نمایندگان با برخی از مصوبات و اقداماتی که به دنبال آن در شمایل لابی‌گری، تهدید، اعمال زور، تمسک به موارد فراقانونی و... رخ می‌نماید، گاه معنایی تازه به فعل‌وانفعالات مجلس می‌دهد؛ آن هم مجلسی که رکن اساسی دمکراسی برشمرده شده و ماهیت آن طبق تعریف، با معنای اصیل قانون و قانونگذاری گرهی ناگشودنی دارد. بروز رفتارهای نامتعارف از سوی گروهی از نمایندگان دررابطه با لایحه الحاق ایران به کنوانسیون مقابله با تامین بودجه مالی تروریسم موسوم به«CFT» و لایحه حاشیه ساز«FATF» که حاشیه‌های آن به بیرون از مجلس و ارسال پیامک‌های تهدیدآمیز هم رسید و همچنین برخوردهایی از این دست با دیگر لوایح و طرح‌های تامل برانگیز، موجب نگرانی در اذهان نمایندگانی شده که دغدغه‌ قانونمندی مجلس دارند. از جمله نمایندگان دغدغه‌مند، محمدرضا نجفی عضو فراکسیون امید و نماینده مردم تهران در مجلس دهم است. وی ضمن انتقاد از رویکردهای حاشیه‌سازِ برخی نمایندگان، نتایج مخربِ چندجانبه‌ای برای این رفتارها متصور است که به گفته وی پرتو آسیب آن به تمامی ابعاد و بخش‌های کشور می‌رسد. اهمیت این موضوع  را بر آن داشت تا با این نماینده مجلس گفت‌وگویی انجام دهد که در ادامه خواهید خواند.

به گزارش روز نو : اقدامات حاشیه‌ساز برخی نمایندگان مجلس در خصوص مصوباتی چون«FATF» و «CFT» و بروز برخی رفتارهای نامتعارف از این نمایندگان در صحن مجلس چه نتایجی را به همراه خواهد داشت و این نتایج بر کدام بخش‌های کشور اثرگذار خواهد بود؟

اگر درک و شناحت دقیق و صحیح و جامع الاطرافی از وقایع و مسائل کشور رخ ندهد و پیرامون آن یک وفاق و اجماعی مبنی بر شناخت همگانی در ابعاد و وجوه مربوطه حاصل نشود، بی‌تردید در بلندمدت و میان مدت باید منتظر ورود خسارت به کشور بود. برخی با هیاهو و جنجال و آشفته و غبارآلود کردن فضا، موجبات عدم حصول عنصر وگوهرِ شناخت را فراهم می‌کنند و با ایجاد حواشی، سد امتناعی عظیم را در برابر اجماع بین تمامی کنشگران، دستگاه‌ها و اشخاص مسئول در کشور بنا می‌نهند. از این رو هنگام آشفتگی و هیجانی شدن فضا، عنصرهایی چون عقلانیت، درایت، آینده‌نگری و شناخت و درک دقیق و همه جانبه موضوعات به محاق کشیده می‌شود... اتفاقات و رویدادهایی که در مجلس رخ داد و عده‌ای قصد داشتند خواسته خود را با روش‌هایی غیر عقلانی و دور از نظرات جمعی و احترام به عقاید نمایندگان بر مجلس تحمیل کنند، نمونه‌هایی است که موجب ایجاد فضای تشویش در مجلس و به تبع آن سطوح تصمیم‌گیری خواهد شد. واقعیت این است که برخی از نمایندگان مجلس دچار مصلحت اندیشی می‌شوند که به نفع کشور نیست. زیر پا گذاشتن قوانین مجلس از سوی برخی نمایندگان و اقدام به اعمال فشار برای پیش‌برد برخی اهداف و خواسته‌ها، در نهایت به مصلحت کشور نیست، هر چند برخی از نمایندگان حتی با نیت خیر با اینگونه روش‌ها موجب از دست رفتن فرصت‌ها برای کشور شوند. در این رهگذر برخی از نمایندگان هم با نیت قبلی و با خط‌ ‌و‌ ربط‌هایی باعث ایجاد فضایی می‌شوند که به نفع کشور نیست و نتیجه آن باعث وارد آمدن خسارت به کشور می‌شود. در ایام اخیر هم دیده شد چنین اقداماتی به نفع کشور نیست. برای سرنوشت و آینده کشور باید در مدیریت کردن چنین افراد و گروه‌هایی حداکثر خردمندی و تلاش را به خرج داد و نباید اجازه داد که با هیجانی کردن فضا، عده‌ای بخواهند اموری را به پیش ببرند که موجب ورود خسارت به کشور شود. اینکه برخی نمایندگان با ایجاد حاشیه و اختلال در روند کار مجلس و اعمال فشار در صدد جلوگیری از برخی مصوبه‌ها برآیند علاوه بر اینکه خلاف قانون و قاعده متعارف در مجلس است موجب آسیب‌هایی هم خواهد شد. نخستین قربانیان چنین رویکردی قانون، اخلاق، حقوق ملت و نمایندگان آن در مجلس است. برخی از نمایندگان با زدوبندهایی خاص، حتی موجب مسکوت ماندن برخی مصوبه‌ها می‌شوند، مصوبه‌هایی که برای آینده کشور بسیار مفید بوده و در حل مشکلات اثرگذارند و اتفاقا مسکوت ماندن آن نه تنها منفعتی برای کشور هم ندارد که تاخیر در تصویب آن موجب پرداخت هزینه هم خواهد شد.

چگونه می‌توان رفتار نمایندگان حاشیه‌ساز در مجلس را ارزیابی کرد؟

نمایندگانی که قواعد کار و نظم حاکم بر مجلس را برهم می‌زنند و به اصطلاح با آشفته کردن فضا قصد پیش بردن مسائل مدنظر خود را دارند، به هیچ وجه دلسوز کشور نیستند و در اداره کشور سهمی ندارند. در واقع هیچ کس در مجلس نمی‌تواند خود را بر نماینده دیگر ارجح بداند و خود را در مسیر نمایندگی ملت اثرگذارتر بداند. نمایندگان در مجلس حق برابر دارند و همه به عنوان نماینده ملت ایران در مجلس حضور دارند و با درایت خود می‌توانند در پیشبرد امور تاثیرگذار بوده و در راستای توسعه کشور قدم بردارند. نمایندگان نمی‌توانند دیگر نمایندگان را مجبور به تصمیم‌گیری کنند. هیچ یک از نمایندگان نمی‌توانند ورای قانون تصمیم بگیرند و با زورگویی قصد تحمیل تصمیمات خود را به صحن مجلس داشته باشند.

ارزیابی شما در خصوص اقدام آن دسته از نمایندگانی که با نیت خیر و هدف دلسوزانه‌ای سعی در جلوگیری از تصویب برخی لوایح و طرح‌ها دارند چیست؟ آیا جز این است که آنها فکر می‌کنند این مصوبات به صلاح کشور نیست و لذا با تمام ابزارهایی که در اختیار دارند ولو با اعمال فشار و ارتکاب امور نامتعارف سعی در تحقق نیت خود دارند؟

بله. با این گفته که بسیاری از نمایندگان نیت خیری در اقدامات حاشیه ساز دارند موافقم. برخی از نمایندگان فکر می‌کنند اگر مصوباتی نظیر آنچه در مجلس عنوان شده تصویب شود به کشور آسیب وارد می‌شود. اما به هر حال نمی‌توان با این هدف اقداماتی خارج از قانون انجام داد. ممکن است طرح‌هایی باشد که به نفع کشور و آینده مردم باشد اما برخی نمایندگان با آن مخالف باشند. بدون تردید این حق آن نمایندگان است که با آن طرح مخالفت کنند و در صحن علنی مخالفت خود را اعلام دارند. در آن برهه ممکن است با لوایح و طرح‌هایی مخالفت داشته باشند هر چند بعدها مشخص شود که اشتباه فکر می‌کرده‌اند و حتی خود آنها هم نظرشان تغییر یابد. اما به هر حال در برهه‌ای که آن لوایح و قانون در صحن مجلس مورد رای‌گیری واقع شده نظر مخالفی نسبت به آن داشته‌اند. این نمایندگان حق دارند با آن مخالفت کنند. اما باید از راه متعارف و به روش قانونی آن وارد شد. اگر به روش قانونی مخالفت کنند و با رای خود مخالفت اعلام دارند هیچ ایرادی در بین نخواهد بود اما اینکه مجال و اجازه گفت‌و‌گو و حرکت را از مجلس بگیرند، پذیرفته شده نیست.

هیات‌ رئیسه در برخورد با حواشی مجلس چه وظیفه‌ای برعهده دارد و چه میزان به این وظایف عمل کرده است؟

در رابطه با نحوه برخورد و استحکام ممانعت از بروز رفتار غیرقانونی برخی نمایندگان که می‌خواهند جلوی مصوبه‌ای قانونی را بگیرند یا با اعمال فشار مصوبه‌ای را تحمیل کنند، انتقاد جدی به هیات ‌رئیسه مجلس و رئیس مجلس وارد است. ایشان گاهی در قبال این گونه رفتارهای مسامحه می‌کنند و با تساهل در برابر بروز چنین رفتارهایی، موجب می‌شود نمایندگان تندرو اجازه پیشروی بیشتری به خود بدهند و بیش از پیش قانون را زیر پا بگذارند و حقوق دیگر نمایندگان را ضایع کنند. آنچه به وضوح مشخص است ضرورت ایستادگی هیات ‌رئیسه مجلس و برخورد قاطع ریاست مجلس در برابر چنین نمایندگانی است. این رفتارها خلاف قانون است. آن هم در مجلسی که به عنوان رکن قانونگذاری کشور ماوای اجرای قانون است و در اذهان مختلف به عنوان نهادی در نظر گرفته می‌شود که ماهیت و رفتار آن بر گرفته از قانون و منطبق براصول قانونی است. حتما باید با اینگونه موارد برخورد شود. نباید اجازه داد با اینگونه رفتارهای خلاف قانون از جانب برخی نماینده‌ها، سبک و سیاق مجلس رقم بخورد. در واقع هیات‌ رئیسه مجلس به همین دلیل رای نمایندگان را گرفته و انتخاب شده است که قوانین مجلس را وضع و اعمال کنند و در مقابل رفتارهای فراقانونی از سوی برخی نمایندگان بایستند. آنچه در مجلس بیش از هر چه اهمیت دارد و باید به آن بیش از سایر مقوله‌ها اهمیت داد، قانونمندی و احترام به قانون است. از نمایندگان انتظار می‌رود که بیش از همه به قانون احترام بگذارند. از آنجایی که ایجاد حواشی از جانب برخی نمایندگان تندرو موجب تضییع حقوق دیگر نمایندگان و به تبع آن حقوق مردم کشور خواهد شد، هیات‌ رئیسه وظیفه دارد از این حقوق دفاع کند. خود نمایندگان مجلس هم نباید چنین رویکردی را از جانب نمایندگان متخلف بپذیرند و با ایستادگی خود در برابر اعمال فشار آنها در راستای قانونمداریِ هر چه بیشتر، قدم‌های محکم بردارند.

مردم چگونه می‌توانند در جلوگیری از رفتارهای حاشیه‌ساز نمایندگان نقش داشته باشند؟

مردم باید در انتخابات‌ها حافظه تاریخی خود را به کار بگیرند و رفتار نمایندگانی که آداب و قواعد حقوق سایر نمایندگان، مجلس و مردم را رعایت نمی‌کنند، در انتخاب‌های بعدی خود مدنظر قرار دهند و با نحوه انتخاب خود، از راهیابی دوباره آن نمایندگان به مجلس جلوگیری کنند. زد و بندهای برخی نمایندگان تبعات غیرقابل جبرانی را برای آینده کشور به همراه داشته است. این امر باید در حافظه مردم در نظر گرفته شده و این گونه رفتارها را در مقابل برخی شعارهای نمایندگان قرار دهند. شعارهایی که اغلب بر پایبندی به قانون تاکید دارند اما در نهایت در عمل زیر پا گذاشته می‌شود.

مجلس دهم به چه میزان با محدوده رفتارهای سیاسی مواجه و تصمیمات عقلانی منطبق بوده است؟

گاهی با یک دید آرمانی به مجلس و نمایندگان نگاه می‌کنید که به تبع آن انتظاری ایده‌آل هم از نمایندگان و رفتارهای سیاسی آنها به عنوان نماینده مردم در مجلس دارید. واقعیت این است که مجلس دهم در این جایگاه قرار ندارد و آن اثربخشی و جایگاهی را که نمایندگان در یک موقعیت آرمانی دارند، نمی‌توان از بسیاری از نمایندگان مجلس کنونی انتظار داشت، اما اگر نسبت به آنچه در ادوار مختلف رخ داده بررسی کنیم شرایط فرق می‌کند. اگر مجلس دهم را با مجلسی مقایسه کنیم که در دست همین نمایندگانی بوده که با زور و اعمال فشار تهدید کار خود را پیش برده و مطالبات و خواسته‌های خود را پیش می‌بردند، مجلس دهم بسیار آبرومند خواهد بود. در نظر بگیرید که نمایندگانی اکثریت مجلس را در اختیار داشته باشند که اجازه فکر کردن، صحبت کردن و اجازه نقد کردن را به دیگران ندهند؛ در چنین شرایطی فضای مجلس یک فضای خطرناک و دور از عقلانیت جمعی و احترام به نظر دیگران خواهد بود. مجلس دهم نسبت به دوره‌های قبل، مجلس معقولی بوده است و اگر به مجلس دهم در طول فعالیت آن نگریسته شود مشاهده خواهد شد که اگر نه در حد وضع آرمانی و مطلوب و حتی مورد نیاز کشور که در حد مجالس اخیر موجه بوده به ویژه آنکه ما در ادواری مجلسی داشته‌ایم که انصافا با یک مجلس مبتبی بر عقلانیت فاصله قابل توجهی داشته است و این در حالی است که در برهه‌هایی هم مجالس معقول‌تری داشته‌ایم. در حالت کلی با در نظر گرفتن ادوار مختلف و مجلس‌هایی که هر کدام ممکن است در ابعادی قوی واز جنبه‌هایی عملکرد ضعیفی داشته باشد، می‌توان مجلس دهم مجلسی با عملکرد قابل قبول در نظر گرفت. با درنظر گرفتن مصوبات مجلس دهم باید گفت این مصوبات نسبت به مصوبات در دوره‌هایی که نمایندگان مخالف و حاشیه‌ساز کنونی در آن اکثریت را در اختیار داشتند، مصوبات معقولی بوده است. در آن دوره مجلس، مصوبات بسیاری تصویب شد که خسارات زیادی به کشور وارد کرد. رفتار سیاسی و تصمیمات نمایندگان مجلس دهم در حالت کلی از عقلانیت خاص و تعقل نسبی برخوردار بوده است. به‌رغم همه اشکالاتی که خصوصا در مواقع حساس در عملکرد مجلس دهم وجود داشته و با فاصله‌ای که با شرایط آرمانی دارد، مجلسی هم نبوده که تمکین کند و اجازه دهد کسانی در راستای نگاه متحجر خود، رویه‌ای در پیش گیرند که برای کشور مخاطراتی به همراه داشته باشد. مجلس به هر ترتیب مسئولیت خود را نه حد کفایت ولی در حدی که در مسیر روش‌های نادرست قرار نگیرد، در حد قابل قبولی انجام داده است. البته مواردی هم از این مصوبات و رفتارهای تصمیم‌گیری ناموجه در مجلس دهم وجود دارد که در طول حیات آن می‌توانست بیش از آنچه هست، رخ دهد و اگر نمایندگان و هیات ‌رئیسه از درایت و پختگی برخوردار نبودند ممکن بود شرایط نامطلوب‌تر باشد ولی با کنترل معقول نمایندگان و هیات ‌رئیسه شرایط به گونه‌ای بهتر رقم خورده است.

در مواردی دیده شده به رغم وجود تعداد قابل توجهی نماینده اصلاح‌طلب و اعتدالگرا، آنطور که باید اهداف اصلاح‌طلبانه محقق نشده؛ به طوری که در این موارد حتی می‌توان مجلس را اصولگرا دانست. اگر این سخن درست باشد، دلیل آن کوتاهی نمایندگان اصلاح‌طلب و اعتدالگرا بوده یا عواملی خارج از گستره فعل و انفعالات مجلس موجب این رخداد شده است؟

نحوه رفتار مجلس با طرح‌ها و لوایح به گونه‌ای که اجازه طرح‌ها و گفت‌وگو‌ها و خواسته‌ها مهیا شود، امکانپذیر نبوده است. با تعداد کرسی‌های معقول کنونی نمی‌توان به طور ایده‌آل با یک اصول و قواعد کار جمعی، متناسب با ضوابط کار مجلس، در توسعه کشور حرکت کرد. متاسفانه تعداد نمایندگانی که به دنبال رویکرد مبتنی بر اصلاح ضوابط و موارد ناکارآمد هستند به اندازه کافی نیست. همانگونه که اخیرا در انتخابات هیات رئیسه مجلس هم مشاهده شد نمایندگانی که درجه بالایی از عقلانیت دارند رای کافی نداشتند. لذا بسیاری از کسانی که در مجلس وارد شدند وفادار به خاستگاه نبودند. برخی ازکسانی که به لیست امید راه پیدا کردند، در بسیاری از موارد به مبانی آن وفادار نبودند. این مساله منجر به این می‌شود که این جریان برای مشی و اداره کشور آسیب ببیند و عنصر اعتماد نسبت به این جریان کمرنگ شود. عنصری که مهم‌ترین سرمایه برای این جریان محسوب می‌شود که به دنبال آن ممکن است این ظرفیت و سرمایه نظام و کشور و مردم به محاق کشیده شود. باید از این رویکرد دوری شود و با پالایشی که در انتخاب‌های بعدی از سوی مردم وجود خواهد داشت امکان بهبودی این جریان فراهم شده و کارایی آن بالا رود. در حقیقت این مسیر که دور از هیجانات و حواشی بوده و منطبق بر عقلانیت است و امکان اعمال محاسبات کافی جامع‌الاطراف دقیق در طرح‌ها و امور را فراهم می‌کند و منافع کشور را تامین می‌کند، از جانب کسانی تهدید می‌شود که به این مشی و مرام پایبند نیستند و این به تقسیم‌بندی اصولگرا یا اصلاح‌طلب مربوط نیست. باید کاری کرد که عنان کشور در مجلس و دولت در دست کسانی باشد که عقلانی رفتار کرده و با عملکرد خود کشور را در این محیط پرتلاطم با حداقل هزینه پیش ببرند. باید به هر ترتیب عقلانیت را افزایش داد، نه اینکه از سر استیصال به تمامیت‌خواهان واگذار شود. این تلاش، تلاشی ممدوح است و باید بیشتر شود. البته این رویکرد به انتخاب‌های آینده هم برمی‌گردد.