روزی که سرلشکر باقری به عنوان رئیس ستاد کل نیروهای مسلح به ترکیه رفت و با مقامات نظامی این کشور و همینطور اردوغان دیدار کرد، معلوم بود که قرار است خبرهایی در راه باشد و همین خبرها فصل جدیدی از روابط را نیز بین دو کشور آغاز کرده است. 

چه کسی فکرش را می‌کرد ایران و ترکیه‌ای که در زمینه سوریه تا این حد با هم اختلاف داشتند به این راحتی‌ها اختلافات را کنار بگذارند و مقامات نظامی آنها دست در دست یکدیگر بدهند. 

پافشاری بارزانی برمبنای یک قانون... 

به گزارش روز نو : این روزها کردهای قهرمان عراق، که به نیکی با نیروهای پیشمرگه خود، منطقه‌شان را از لوث وجود داعش پاک کردند، در یک آزمون سخت قرار گرفته‌اند، آزمونی که می‌تواند همه روزهای خوب موفقیت‌شان را به یکباره اسیر حواشی کرده و اقلیم کرد را تحت الشعاع قرار دهد. 

در حالی که هنوز جنگ در مناطق عراق و سوریه ادامه دارد و دنیا در این آشوب تروریسم داعشی درگیر است، مسعود بارزانی رهبر اقلیم کردستان عراق پایش را دریک کفش کرده که الا و بلا باید همه پرسی استقلال کردستان برگزار شود. 

بارزانی همچنان به ماده 140 قانون اساسی عراق اشاره می‌کند. طبق ماده 140 قانون اساسی عراق، ساکنین اخراجی استان کرکوک و چند منطقه مورد اختلاف میان دولت مرکزی عراق و دولت محلی منطقه کردستان عراق در استان‌های نینوا و دیاله باید به مناطق سکونت خود بازگردانده شوند، سپس سرشماری آغاز شود و سرانجام همه‌پرسی تعیین سرنوشت با دو گزینه استقلال اداری مناطق مورد اختلاف یا الحاق مناطق مورد اختلاف به منطقه کردستان عراق برگزار شود.

این ماده می‌بایست تا روز 31 دسامبر 2007 اجراء می‌شد، اما به دلیل اختلافات دو طرف اینگونه نشد. کُردهای عراق بر لزوم اجرای ماده 140 تاکید می‌کنند و عرب‌ها و ترکمن‌های ساکن کرکوک و مناطق مورد اختلاف دیگر مخالف اجرای این ماده هستند زیرا نگران الحاق مناطق نفت خیز به منطقه کردستان عراق می‌باشند. عرب‌ها و ترکمن‌ها احزاب کُرد را به اسکان صدها هزار کُرد در مناطق مورد اختلاف برای تغییر ترکیب جمعیتی آن متهم می‌کنند.

و در همین حین او به مثابه از آب گل آلود ماهی گرفتن موضوع همه پرسی استقلال کردستان را نیز مطرح می‌کند. همه‌پرسی که قرار است تا در تمامی مناطق کردستان عراق اجرایی شود؛ موضوعی که با مخالفت‌های دولت‌های مرکزی سوریه، عراق و در راس آنها ایران و ترکیه مواجه شده است.

رویای کردستان بزرگ ظاهرا بارزانی را برآن داشته تا حتی هشدارهای آمریکا را مبنی براینکه همه‌پرسی این کشور نگاه‌ها‌ را از سمت داعش به سمت کردستان متمرکز کند نیز نادیده بگیرد. 

"ما تصمیم خود را به طور مستقیم به‌ مسئولین آمریکایی گفته‌ ایم. این موضع آمریکا برای ما تعجب برانگیز است و درک نمی‌کنیم که‌ 

چه‌ جرمی مرتکب شده‌ایم تا اینگونه‌ موضع‌گیری کنند. ملتی که‌ می‌خواهد خواست خود را اعلام کند مجرم نیست و به همین دلیل موضع‌گیری آمریکا برای ما عجیب و غریب است."

این گفته‌های او درباره مخالفت‌های آمریکا بیانگر عزم جدی اش در برگزاری این همه پرسی است. بارزانی مدعی است که هیچ چیز جای رفراندوم را نمی‌گیرد! 

از همین روست که آنکارا و تهران وارد فاز جدی‌تر اتحاد بایکدیگر و مخالفت با اقدام بارزانی شده‌اند. در جدیدترین اتفاق هم اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه گفته که تهران و آنکارا ممکن است، تصمیم به اجرای تحریم‌های مشترک علیه کردستان عراق بگیرند. اردوغان که قراراست روز چهارشنبه دوازدهم مهرماه به ایران بیاید ادامه داده این منطقه تنها متعلق به کردها نیست. ترکمن‌ها و اعراب نیز در آن مناطق حضور دارند.

اردوغان در ادامه از احتمال همکاری با ایران برای وضع تحریم‌های مشترک علیه کردستان عراق سخن گفته است . شواهد نشان می‌دهد که ترکیه و ایران به شدت بناست تا جریان تازه‌ای از اتفاقات را با یکدیگر درباره کردستان رقم بزنند. 

آیا رفراندوم قانونی است؟

اما این اصرار بارزانی و اشاره او به قانون برای همه‌پرسی از چه روی است؟ 

محسن جلیلوند کارشناس مسائل بین الملل و استاد دانشگاه دراینباره به آفتاب یزد می‌گوید: "درمضمون اصل 140 ماده 114 قانون اساسی عراق آمده که کردستان عراق می‌تواند تقاضای استقلال کندولی واضح به آن اشاره نشده است و اکنون بارزانی حس می‌کند فرصت مناسبی است تا کردستان را تبدیل به یک کشور کند."

این در حالی است که علی خرم استاد حقوق بین‌الملل وضعیت کردستان عراق را متفاوت با وضعیت استقلال سوئیس و انگلستان می‌داند و آن را با کاتالونیای اسپانیا مقایسه می‌کند و به آفتاب‌یزد می‌گوید: " اگر موضوع استقلال یک منطقه در قانون اساسی به طور واضح قید نشده باشد، 

نمی‌توانند به این راحتی اعلام استقلال کنند چرا که در چنین شرایطی حقوق بین الملل از دولت مرکزی حمایت می‌کند. در اسپانیا هم دیدید که کاتالونیا اسپانیا نتوانست نظر دولت مرکزی و اتحادیه اروپا را برای رفراندوم به دست آورد، اما در سوئیس و بریتانیا این حق استقلال برای برخی مناطق ، از قبل در قانون اساسی به طور واضح مشخص شده است. ولی قانون اساسی عراق از وحدت همه قومیت‌ها و همه مذاهب گفته، بنابراین نمی‌توان گفت در عراق قانون استقلال کردستان وجود دارد از طرفی شورای امنیت نیز چندی پیش مردم کردستان را برحذر داشت تا پای رفراندوم نروند چون این موضوع باعث درگیری خواهد شد و خیلی‌ها در خطر می‌افتند."

خرم این نکته را هم اضافه می‌کند که هر قومی حق و حقوقی دارد و کردستان عراق نیز دارای یکسری قوانینی است اما کردستان عراق نمی‌تواند ادعا داشته باشد که در همه جای عراق خوشبختی و سعادت است ولی دولت مرکزی به کردستان سخت گرفته و مانع پیشرفتش شده،چرا که همه چیز برعکس آن روی داده و این کردستان عراق است که در شرایط خیلی بهتری از باقی جاهای عراق باقی مانده ، بنابراین کردها نمی‌توانند بگویند وضعیت ما بد بوده و دولت مرکزی به ما توجه نداشته بنابراین ما اعلام استقلال می‌کنیم.

چرا ترکیه و ایران به تکاپو افتادند؟

اما همه می‌دانند که این روزها ایران و ترکیه بیش از همیشه به تکاپو افتاده‌اند. پرسش اینجاست که این تکاپو چه نتیجه‌ای خواهد داشت و چه قدر تهدیدهایی مثل تحریم مشترک ایران و ترکیه نسبت به کردستان عراق یابستن مرزها به روی این منطقه می‌تواند ثمر بخش و بازدارنده باشد؟ 

محسن جلیلوند با بیان اینکه آنچه در حال حاضر از سوی ترکیه و ایران مطرح می‌شود صرفا بحث‌های امنیتی است، اظهار می‌دارد: "با توجه به اینکه رئیس ستاد ارتش ایران به ترکیه سفر کرده و رئیس ستاد ارتش ترکیه هم به ایران می‌آید و پیشتر نیز رئیس ستاد ارتش عراق و ترکیه نیز با هم دیدار کردند،می توان گفت صرفا شرایط امنیتی مطرح است ."

وی تاکید دارد که باید بین نوع مسائل ایران و کردستان عراق با ترکیه و اقلیم کردستان تفاوت قائل بود چرا که هرچند ایران و ترکیه در پی هماهنگی با یکدیگر در این زمینه هستند، اما ترکیه روابط عمیق اقتصادی با کردستان عراق دارد. نمونه‌اش قرارداد چندی پیش خط لوله نفت که با کردستان عراق امضا کرده است. بنابراین ترکیه چندان در تحریم اقتصادی کردستان و حتی مانورهای نظامی که در نزدیکی‌های آن جا در حال انجام است، جدی نیست."

وی افزود: "این در حالی است که ایرانی‌ها وضعیت‌شان متفاوت است."

خرم نیز این خطر برای امنیت کشور را تاکید می‌کند و درباره اقدامات بازدارنده ایران و ترکیه و تاثیراتش پاسخ می‌دهد :" واقعیت این است که کردستان با اعلام استقلال از چهار طرف ایران، ترکیه، عراق و سوریه بسته و محصور خواهد شد و نمی‌تواند کشور خوبی شود. اگر ایران و ترکیه که چیزی بیش از 18 میلیارد دلار واردات و صادرات کردستان عراق را تشکیل می‌دهند- که رقم بزرگی برای یک منطقه خود مختار است- آن منطقه را تحریم کنند، مطمئنا ضربه بزرگی است."

وی ادامه می‌دهد: "ایران و ترکیه به دلیل در خطر افتادن امنیت منطقه و اینکه نمی‌خواهند شاهد تجزیه عراق باشند، باید مخالفت کنند و مطمئنا کردهای عراق، اکنون وضعیت بهتری بعد از اعلام استقلال خواهند داشت."

هشدارهای آمریکا واقعی یا تصنعی؟

درکنار واکنش‌های منفی ایران و ترکیه و بعضا تهدیدهای این دو کشور اما ، آمریکا نیز هشدارهای جدی نسبت به این همه‌پرسی داده است؛ هشدارهایی که البته برخی مثل جلیلوند آن را بیشتر ظاهری می‌دانند تا واقعی و معتقدند مخالفت‌های آمریکایی‌ها در حال حاضر برای آن است که اگر در آینده چه استقلال کردستان رخ بدهد چه نه، اعلام کنند که ما در این امر دخالتی نداشتیم. اما مطمئنا کردستان درصورت استقلال و با تحریم چهار کشور سوریه، عراق، ایران و ترکیه به آمریکا نزدیک می‌شود و انتظاردارد تا اهدافش نیز تنها از طریق همین کشور به پیش رود و البته آمریکا هم از تجزیه یک کشور در منطقه و نزدیکی یک بخش آن به خود می‌تواند منفعت ببرد.

نکته‌ای که علی خرم اصلا به آن معتقد نیست و مخالفت امروز آمریکایی‌ها را نه ظاهری بلکه واقعی می‌داند و می‌گوید که آمریکا در حال حاضر اولویت را داعش می‌داند و نباید افکار عمومی از داعش در سوریه و عراق به سمت کردها برود ازهمین روست که ایالات متحده به جد، طرح اقلیم کردستان و استقلالش را لااقل برای زمان فعلی مناسب نمی‌داند.

آخر چه می‌شود؟

دلیل مخالفت‌ها‌ی امروز آمریکا با همه پرسی اقلیم کردستان را واقعی بدانیم یا ظاهری، خیلی معلوم است که موضوع رفراندوم این اقلیم در شرایط فعلی نه تنها به سود منطقه نیست بلکه حتی به سود خطه کردستان نیز نخواهد بود. حال باید دید که بارزانی تا به کی بر مسیر خود پافشاری می‌کند و راه حل‌ها‌ی سایر کشورها را در این باره ندید می‌گیرد.

آفتاب يزد