در روز های اخیر اظهار نظرهایی از جانب برخی از چهره‌های اصلاح‌طلب مبنی بر ماندن يا ترک ائتلاف با حامیان دولت روحانی صورت گرفته است. تحلیل‌های متفاوتی که هرکدام زاویه جدیدی از ائتلاف استراتژیک میان حامیان حسن‌روحانی را نمایش می دهد. اما در این میان بحث «عبور از روحانی» نيز در بین اصلاح طلبان مطرح می‌شود. موضوعی که 16 سال قبل، مشابه آن در دولت اصلاحات با عنوان «عبور از رييس دولت اصلاحات مطرح شد» که بنا به گفته کارشناسان باعث خدشه دار شدن هویت اصلاح طلبان در آن زمان و بعد از آن شد. اینکه ما از چه نقطه‌ای شروع کرده‌ایم تا به نقطه فعلی که کنشگری و مطالبه‌گری از دولت مستقر و برآمده از رای اصلاح طلبان است، برسیم بحثی جداست اما ریشه های این ائتلاف و دلایلش باید شناسایی شود.

آغاز یک ائتلاف راهبردی

به گزارش روز نو :اما ائتلاف میان اصلاح طلبان و اعتدالگرایان از چه نقطه ای آغاز شد؟ سال 1392 سالی سرنوشت‌ساز در سیاست ایران بود. اصلاح‌طلبان که به دلایل فراوان، قدرت کنشگری در سیاست ایران را از دست داده بودند در صدد بازگشت به قدرت سیاسی بر آمدند. در این میان محمدرضاعارف چهره اصلاح‌طلب نیز در انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کرد و از فیلتر شورای نگهبان عبور کرد. علاوه بر عارف، شخصيت‌هايي مانند مرحوم آیت ا... هاشمی رفسنجانی و حسن روحانی نیز که نزدیکی فکری به جریان اصلاح طلبی داشتند در این انتخابات ثبت‌نام کردند که هاشمی رفسنجانی نتوانست از فیلتر شورای نگهبان عبور كند. با توجه به پایگاه راي یکسان عارف و روحانی، حامیان این دو کاندیدا و تحلیلگران اصلاح طلب از این دو کاندیدا درخواست کردند که با يكديگر ائتلافی انتخاباتی را تشکیل دهند. بعد از کش و قوس‌های فراوان، در نهایت با تحليل‌هايي كه اذعان داشت عارف توانايي رقابت با جناح رقيب را ندارد، او از حضور در انتخابات کناره‌گیری کرد تا پشتوانه رای اصلاح‌طلبان و حمایت شخصيت‌های کلیدی کشور نظیر آیت ا... هاشمی، رییس دولت اصلاحات و سید حسن خمینی پشت سر حسن روحانی قرار بگیرد. شيخ ديپلمات در نهایت با رای اصلاح طلبان و اصولگرايان معتدل، پیروز نهایی انتخابات آن سال شد. بعد از انتخابات بود که انتقادات نسبت به کابینه حسن روحانی و عدم تحقق وعده‌های انتخاباتی‌اش پررنگ‌تر شد تا آنجا که برخی شخصيت‌های اصلاح‌طلب از عدم تحقق وعده های انتخاباتی گله داشتند اما با وجود همه اعتراض‌ها، اتحاد میان اعتدالگرایان و اصلاح طلبان با هدف حفظ منافع ملی حفظ شد.

ائتلاف زیر سایه اختلاف

در سال 94 نیز سیاست ائتلاف بر سر حفظ منافع ملی ادامه پیدا کرد. مجلس شورای اسلامی سنگری دیگر از نهاد های انتخابی بود که نیازمند تغییر در روند های آن بیش از پیش حس می شد. در این سال اصلاح‌طلبان و دیگر حامیان دولت با تشکیل ائتلافی تحت عنوان « لیست امید» گام دوم را قدرتمند‌تر از گذشته برداشتند و توانستند ترکیب مجلس شورای اسلامی که پیش از این در اختیار محافظه‌کاران تندرو بود را تغییر دهند. اما این ائتلاف بعد‌ها درگیر اختلاف نظر بر سر ریاست عارف و لاریجانی بر سر ریاست مجلس شورای اسلامی شد. البته شاید به دلیل اختلاف نظرها بر سر ریاست مجلس و عهد‌شکنی برخی از اعضای فراکسیون امید در مجلس بر هم خورد اما دیگر حامیان دولت نیز همانند اصلاح طلبان بر سر منافع ملی اشتراک نظر هایی داشته و دارند و فراکسیونی نه در مقابل فراکسیون امید بلکه در کنار این فراکسیون تشکیل دادند. این اختلاف نظر های فکری اما تا مقدار فراواني باعث شد که اصلاح طلبان بخواهند راه خود را از دیگر حامیان دولت جدا کنند.

پیروزی مقتدرانه

منافع کشور و انتخاب میان راه و بیراهه بار دیگر بهانه ای برای تداوم این ائتلاف و فتح دو سنگر دیگر شد. در سال 1396 انتخابات سرنوشت‌ساز دوره یازدهم ریاست جمهوری پیش روی اصلاح طلبان بود. انتخاباتی که به گفته برخی فعالان سیاسی تصمیمی برای بازگشت به گذشته یا حرکت روبه‌جلو در راستای اهداف ملی بود. البته در این سال و همزمان با انتخابات ریاست جمهوری، انتخابات مهم شوراهای اسلامی شهر و روستا نيز برگزار شد که با پیروزی ائتلاف حامیان دولت همراه بود. در این دوره از انتخابات گروهی جدید تحت عنوان اصولگرایان حامی روحانی نیز به حمایت از او پرداختند که باعث بزرگ‌تر شدن این ائتلاف و رای قاطع به حسن روحانی شد. حال اصلاح‌طلبان به کمک دیگر متحدان‌شان توانسته اند در سه انتخابات پیاپی پیروز انتخابات شوند. بعد از این انتخابات بود که اصلاح طلبان به دلیل انتقادات فراوانی که به نحوه مدیریت و چینش دولت و عدم تحقق وعده ها از سوی دولت حسن روحانی داشتند شروع به اظهار نظرهایی در رابطه با شکستن ائتلاف میان حامیان دولت و پروژه عبور از روحانی کردند.

عبور از روحانی در 98

باوجود اینکه بسیاری از تحلیلگران اصلاح طلب معتقدند ائتلاف میان حامیان دولت باید ادامه داشته باشد، یک نفر نظرش خروج از این ائتلاف است.

محمد رضا عارف، رییس شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح طلبان چند روز پیش در گفت و گویی با سایت شفقنا گفت که در انتخابات آینده مجلس در سال ۹۸ اصلاح طلبان با کسی ائتلاف نمی‌کنند و با پرچم اصلاحات وارد صحنه خواهند شد. این صحبت عارف کافی بود تا دوباره بحث هایی درباره ائتلاف یا عدم ائتلاف در جبهه حامیان حسن روحانی قوت بگیرد.

بر اساس آنچه که تحلیلگران از صحبت‌های عارف می گویند او به دنبال این است که شکست فراکسیون امید در مجلس و عهد شکنی برخی از نمایندگان مجلس و جدا شدن‌شان از این فراکسیون را جبران کند. شاید او در سر، سودای ریاست مجلس را نيز داشته و به همین مناسبت نیاز به تقویت فراکسیون اصلاح طلبان در مجلس شورای اسلامی و نظرش خروج از این ائتلاف است. فردي كه شايد از لحاظ حقوقي جايگاه رييس شوراي سياست‌گذاري اصلاح‌طلبان را يدك بكشد ولي از لحاظ حقيقي، جايگاه چشم‌گيري را كه بتواند راهبرد تعيين كرده و مسيري براي جريان اصلاحات مشخص كند ، ندارد.

مقدمات شكست را فراهم نكنيم

براي تحلیل آنچه محمدرضا عارف درباره خروج از این ائتلاف مطرح کرده است به سراغ شخصيت‌هاي سياسي و صاحب‌نظر اصلاح‌طلب رفتيم. عبدا... ناصری، فعال سیاسی اصلاح طلب و عضو شورای مشورتی رییس دولت اصلاحات از شخصيت‌هايي است كه در اين باره اظهار نظر كرده است.

ناصری در گفت و گو با «قانون» بیان مي‌كند که جامعه از ائتلاف میان حامیان روحانی راضی است و نباید به گونه ای عمل شود که مقدمات شکست و بازگشت به گذشته فراهم شود. وی درباره چرایی صحبت های اخیر محمد رضا عارف گفت:« آقای عارف به عنوان رييس‌شورای عالی سیاست‌گذاری و رییس فراکسیون امید مجلس، در این مورد نظری دارد و کلیت این نظر قابل کتمان نیست و اصلاح‌طلبان همیشه هویت اصلاح طلبی خودشان را حفظ و به میدان کنشگری ورود کرده اند».

وی ادامه داد: « این ائتلاف که از سال 92 آغاز شد بنا به مصالح ملی شکل گرفت و چون نتیجه مثبت و غیر منتظره ای برای بخش هایی از جریان‌های سیاسی و حاکمیت داشت و مردم و جریانات و شخصیت ها را خوشحال کرد، بنابر این همین افراد به رهبر اصلاحات فشار آوردند که این نوع کار ائتلافی و جبهه ای فراگیر و گسترده تر شود که ما این گستردگی را در 94 دیدیم و همین وضعیت را در 96 نيز داشتیم؛ تا حدی که اصولگرایان معتدل در سال 96 ستاد هایی را در حمایت از آقای روحانی دایر کردند و پای ایشان ایستادند و به او رای دادند».

در ائتلاف بمانیم

ناصری در پاسخ به این سوال که باید این ائتلاف ادامه پیدا کند یا خیر ،گفت:« فکر می کنم هنوز جامعه از اتفاقی که از سال 92 رخ داد تا امروز راضی است و نمی‌توان پیش بینی کرد که اصلاح طلبان به روندی خارج از این ائتلاف برگردند. من بعید می‌دانم این اتفاق بیفتد و اصلاح طلبان از این ائتلاف خارج شوند».

خطر بازگشت پوپولیست

اين فعال اصلاح طلب درباره تبعات شکستن این ائتلاف گفت:«خروج از این ائتلاف یک ریسک به حساب مي‌آيد که ممکن است دوباره کشور را به عقب و فاصله بین سال‌های 84 تا 92 برگرداند و جریانی پوپولیستی دوباره در ایران ظاهر شود. بنابر این فکر می کنم باوجود انتقاداتی که بعضی از اصلاح طلبان هم در ارتباط با شورای شهر و هم فراکسیون امید دارند، در مجموع برآیند این سیاست مطلوب و دستاوردی بزرگ برای کشور و ملت باشد».

اولویت منافع ملی بر منافع جناحی

عبد ا... ناصری دررابطه با شرایط اصلاح طلبان برای حضور در این ائتلاف بیان کرد:« اصلاح‌طلبان شاخصه اصلی هویتی خود را در این می‌دانند که منافع و مصالح عمومی و ملی را به خاطر شرایط حساسی که کشور با آن روبه‌روست به منافع حزبی و جناحی ترجیح می دهند، بنابراین من فکر نمی کنم اصلاح طلبان از این سیاست برگردند و جبهه اصلاحات نيز بارها اعلام کرده‌است که همه سیاست هایي که از 92 تا امروز اتخاذ کردند در قبالش سهم خواهی نكردند و به دنبال تحقق شعارها و وعده های انتخاباتی در مجلس، شورای شهر، ریاست‌جمهوری هستند و فکر می‌کنم این روند در جبهه اصلاحات ادامه پیدا کند و به هر صورت باید منتظر ماند و آینده را بررسی کرد.

شايد از ائتلاف‌پرهيز شود

اما دبیر کل حزب اسلامی کار معتقد است باید درباره بیان اینکه این ائتلاف بماند یا از آن خارج شد صبر کنیم و تصمیم در این مورد به نظر جمعی بر می‌گردد.

حسین کمالی در گفت و گو با «قانون» در رابطه با شرایط ائتلاف گروه‌های سیاسی و برنامه های آن‌ها در فضای انتخاباتی گفت: «در انتخابات‌های مختلف، اصلاح طلبان و سایر گروه‌های سیاسی، نظرات و سیاست‌های خودشان را به شیوه مناسب اعمال می‌کنند.

اگر در موضعی باشند که احساس کنند بدون همکاری دیگران می توانند انتخاباتی را برنده شوند یا موقعیتی را به طور مناسب به دست بیاورند شاید از ائتلاف پرهیز شود؛ اما اگر شرایط عمومی به گونه‌ای باشد که برای پیشرفت کار نیاز به ائتلاف با سایر گروه ها احساس شود بدیهی است که در مسیر ائتلاف گام بردارند.

پیش بینی از آینده نداریم

عضو هیات رییسه شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح طلبان در رابطه با ائتلاف میان اصلاح طلبان و دیگر حامیان دولت در آینده بیان کرد:«در رابطه با آنچه که دو سال آینده می توان در نظر گرفت این است که ما پیش بینی دقیقی از اوضاع اصلاح طلبان و همچنین عملکرد دولت تا سال 98 نداریم». وی ادامه داد:«اینکه دولت و در مجلس، فراکسیون امید و شورای شهر بتواند رضایت عمومی را برآورده کنند نقش اساسی در تصمیم‌گیری نهایی اصلاح طلبان خواهد داشت».

خروج از ائتلاف نیازمند تصمیم جمعی

کمالی درباره اینکه آیا این سخنان عارف نظر جمعی اصلاح طلبان است یا خیر گفت:«در مورد انجام هر تصمیم جمعی سیاسی، اصلاح طلبان باید دور يكديگر جمع شوند و نظر بدهند و به تصمیم جمعی برسند. اینکه در رابطه با این موضوع گفت و گو انجام شده یا نه من اطلاعی از آن ندارم».

صبر ،لازمه حفظ منافع سیاسی و ملی

آنچه که فعالان سیاسی در این روزها می گویند این است که باید این ائتلاف حفظ شود و در اظهار نظر درباره آنچه در آینده میان طرفين این ائتلاف پیش می‌آید دقت بیشتری صورت بگیرد.

شکستن این ائتلاف مخاطراتی را با خود همراه دارد و حضور در آن می تواند اصلاح طلبان را به فضایی وارد کند که نتوانند به آنچه که در دنیای سیاست مد نظر دارند، برسند.

باید دید در روز های آينده، رهبران این جریان سیاسی چه تصمیمی برای ادامه راه خود خواهند گرفت. آيا اشتباهات و سياست‌هاي عجولانه اويل دهه 80 را در دستور كار قرار مي‌دهند يا آنكه با تدابيري عاقلانه جلوي وقوع سوم تيري ديگر را خواهند گرفت.

قانون