«از وظایف تشکل‌های دانشجویی، تلاش همه‌جانبه برای غلبه دادن گفتمان انقلاب در دانشگاه است. نگویید دیگر نمی‌شود در دانشگاه کار کرد؛ در دانشگاه خیلی می‌شود کار کرد. به گزارش روز نو همه‌ هسته‌های فکری و فرهنگی و عملی و جهادی هرکدام کار کنند؛ مستقل؛ آتش به اختیار باشند. البته قرارگاه مرکزی دستور می‌دهد اما چنانکه قرارگاه مرکزی اختلال دارد، شما افسران جنگ نرم، آنجا آتش به اختیارید. گاهی اوقات احساس می‌شود دستگاه‌های مرکزی فکری و فرهنگی و سیاسی دچار اختلالند و تعطیلند؛ اینکه در وضعیتی که ما این‌همه مسائل مهم فرهنگی در کشور داریم، حالا فرض کنیم فلان آهنگ قبل افطار پخش بشود یا نشود، این می‌شود مسئله‌ اصلی، نامه‌نگاری می‌کنند؛ این پیداست این دستگاه اختلال پیدا کرده؛ مسئله‌ اصلی را از فرعی تشخیص نمی‌دهند. وقتی این‌جوری دستگاه‌های مرکزی اختلال دارند، آن‌وقت اینجا شما آتش به اختیارید.» این جملات رهبر انقلاب یکی از پربازتاب ترین سخنان ایشان در سال‌های اخیر بوده است. هرکس از زاویه خود به این جملات نگاه کرده است. بعضی ریشه این سخنان مقام معظم رهبری را انتقاد ایشان از قوه مجریه دانسته‌اند. بعضی اما معتقدند رهبر انقلاب با استفاده از عبارت «آتش به اختیار» به ظرفیت‌های درونی کشور تاکید کرده‌اند. بر اساس این نگاه تلقی عملیات چریکی نیروها علیه دولت مستقر جمهوری اسلامی صحیح نیست. به هرحال فعالان سیاسی هنوز مشغول تفسیر این ادبیات هستند. 

صالحی: اقدام آتش به اختیار یعنی فعالیت‌های فرهنگی خودجوش

سخنان چهارشنبه هفته گذشته رهبر انقلاب در جمع دانشجویان چند نقطه برجسته برای رسانه‌ها داشت که یکی از آنها به کار بردن از ادبیات «آتش به اختیار» بود. بسیاری از اهالی سیاست تلاش کردند اصطلاح به کاررفته توسط رهبری را تفسیر کنند. 

در حالی که از سخنان رهبری به نظر می‌رسید ایشان از بعضی مسائل فرهنگی دولت نارضایتی داشته‌اند، معاون وزیر ارشاد برای تفسیر «آتش به اختیار» از ادبیاتی استفاده کرده است که چماقداران برای اقدامات احتمالی خودسرانه خود احساس آزادی نداشته باشند. سیدعباس صالحی در صفحه توئیتر خود نوشت: «اقدام «آتش به اختیار» در کلام و منطقِ رهبری، یعنی فعالیت‌های فرهنگی خودجوش، غیردستوری، اما در چارچوب قانون و اخلاق. از این واژه چماق نسازیم.»

ده‌نمکی: رهبری به جوانان حزب‌اللهی گفتند ساکت ننشینند 

مسعود ده‌نمکی، چهره نام آشنای «فرهنگ» هم آتش به اختیار را با نگاه خاص خود دنبال می‌کند. بخشی از شهرت ده‌نمکی به خاطر کارگردانی فیلم‌های سینمایی کمدی در ژانر دفاع مقدس است. او بخش دیگری از شهرت خود را هم به خاطر فعالیتش در انصار حزب‌الله است. او می‌گوید: «رهبری معظم انقلاب جوانان حزب‌اللهی و انقلابی را مخاطب قرار می‌دهند و سفارش می‌کنند که اگر کوتاهی از سوی نهادها، ارگان‌ها و دستگاه‌های مختلف دولتی و حکومتی مشاهده کردند، ساکت ننشینند و خود راساً عهده‌دار وظیفه نظارتی باشند. معنای این حرف این است که نسبت به انحراف، فساد، رخوت، بی‌عملی و بی‌عرضگی دستگاه‌هایی که از بودجه‌های عمومی استفاده می‌کنند و علی‌القاعده باید در خدمت مردم و آرمان‌های اصیل انقلاب باشند، منفعل نباشند.»

ده‌نمکی سخنان اخیر رهبری در به کار بردن عبارت آتش به اختیار برای دانشجویان را عیان‌ترین فراخوان پیشوا و امام امت می‌داند؛ فراخوانی که به گفته کارگردان ده‌نمکی «اگر پیش از این قدری احتیاط‌آمیز بیان می‌شد در بیانات اخیر رهبری این احتیاط کنار گذاشته شده، چراکه ایشان اخلال در مراکز فرهنگی را در شرایط بدی تشخیص داده‌اند. احساس رهبری این است که دستگاه‌های فرهنگی در انجام مسئولیت‌های خود به نوعی کوتاهی می‌کنند.»

دهباشی: آتش به اختیار یعنی خوداتکایی‌فرهنگی

تحلیل مستندساز دیگری از سخنان رهبری با آنچه ده‌نمکی می‌گوید تفاوت فاحشی دارد. به اعتقاد حسین دهباشی فعال رسانه‌ای و مستندساز منظور از «آتش به اختیار» درواقع «خوداتکایی‌فرهنگی» است. او در کانال تلگرامی خود نوشته: «آنکه جملات قبل و بعدش را نشنیده یا نخوانده تقصیری ندارد. شما اما که می‌دانی منظور از «آتش به اختیار» درواقع «خوداتکایی‌فرهنگی» است چرا تحریف می‌کنی؟» دهباشی می‌گوید: «‏در دولتی که هم مشاور فرهنگی رئیس‌جمهور و هم وزیر فرهنگ و ارشاد آن از مقامات سابق وزارت اطلاعات‌اند، سخن از مختل بودن فرهنگ و هنر عجیب است؟» او ادامه می‌دهد: «جلال آل‌احمد عبارتی دارد به این مضمون که «سیاستمداران مهمان تاریخ هستند و هنرمندان میزبان آن» این برادرتان تعبیر «آتش به اختیار» رهبری را این‌گونه می‌فهمد که میزبان به مروّت و معرفتِ مهمان دل نبندد و خود چاره‌ای کند بر تدارکِ سفره غذای روح این جامعه تشنه و گرسنه که دو لُقمه طعامِ پاکیزه و نورانیِ فرهنگ و هنر است.» دهباشی ادامه می‌دهد:«رهبری گفته اگر می‌بینی وزارت ارشاد (که قرارگاه مرکزی فرهنگ است) در اولویت‌بندی امور هنری پرت است، خودت بنویس، بساز، بگو! یعنی تو را به خیر این برادران نام‌آشنای سابقا گمنام امید نباشد، حرفِ بدی

است؟»

ایمانی: آتش به اختیار یعنی استعداد دانشجویان برای امور فرهنگی آزاد شود

ناصر ایمانی تحلیل‌گر سیاسی اصول‌گرا هم «آتش به اختیار» را به معنای «آزاد شدن استعداد و انرژی‌های متراکم در بخش جوانان و مخصوصاً دانشجویان برای امور فرهنگی و هنری می‌دادند» به نوشته رویداد 24، ناصر ایمانی، درباره تعبیرهای متفاوت از اظهارات مقام معظم رهبری و سوءاستفاده احتمالی تندروها از آن گفت: فرمایش مقام رهبری کاملاً روشن بود و هیچ تحرکی هم پس‌ازآن انجام‌ نشده، جز اینکه یک جریان خاص سیاسی برای بهره‌برداری از این موضوع، اظهار نگرانی نسبت به فعال شدن عناصر خودسر را شروع کرده است. او اضافه کرده است: رفتارهایی ازاین‌دست سوءاستفاده سیاسی از فرمایشات ایشان را نشان می‌دهد. سخنی که مقام رهبری به گروه‌های دانشجویی گفتند در امور فرهنگی با حد و حدود روشن بود. ایشان در آن سخنرانی مطرح کردند «به خاطر اینکه برخی از دستگاه‌های متولی ممکن است دچار ضعف کم‌کاری باشند، خودتان به فعالیت بپردازید.» این جمله هیچ ربطی به عناصر خودسر ندارد.

ایمانی در ادامه اظهار داشت: یک جریان سیاسی درصدد برآمده تا وانمود کند، جریان خودسر در جناح اصول‌گرا قرار دارد که احتمالاً به هر اقدامی دست خواهند زد و منتظر دستور رهبری هستند. این توجیه به‌نوعی توهین به رهبری محسوب می‌شود و یک بازی سیاسی است که هیچ ربطی به صحبت‌های ایشان

ندارد.

او درباره معنای «آتش به اختیار» گفت: آتش به اختیار بدین معنا است که باید استعداد و انرژی‌های متراکم در بخش جوانان و مخصوصاً دانشجویان برای امور فرهنگی و هنری آزاد شود و اجازه داده شود با تمام توان و انرژی خود در عرصه فرهنگی فعالیت کنند و منتظر نهادهای قانونی ذی‌ربط باقی نمانند.

این تحلیل‌گر سیاسی اصول‌گرا در ادامه بیان کرد: در روزهای ابتدایی انقلاب گروهی از جوانان به‌صورت خودجوش برای محرومیت‌زدایی در مناطق روستایی کشور به فعالیت پرداختند، چند ماه پس‌ازآن مرحوم امام خمینی فرمان تشکیل جهاد سازندگی را صادر کردند. کار خودجوش باید ازاین‌دست باشد مانند ساختن یک تئاتر بسیار ساده یا فیلم کوتاه مدنظر قرار گیرد. ایمانی می‌گوید فعالیت‌هایی مثل ساخت تئاتر و فیلم بدون در سطح دانشجویی نیاز به مجوز ندارد.

جبرائیلی: دستگاه مرکزی اختلال دارد

یاسر جبرائیلی از دیگر تحلیل‌گران سیاسی هم در کانال تلگرامی خود در این باره می‌نویسد: جریان ضدانقلاب در حال ارائه یک تصویر آنارشیک از فرمان آتش به اختیار رهبر انقلاب به تشکل‌های دانشجویی است. گویی قرار است هر کسی هر کاری در هر جایی به ذهنش می‌رسد انجام دهد! اما واقعیت به هیچ وجه این نیست. رهبر انقلاب از یک سو می‌بینند که در آن بالاها خبری نیست و دستگاه مرکزی اختلال دارد و نمی‌تواند مدیریت کند، و از سوی دیگر در کلام و سخن نمایندگان تشکل‌های دانشجویی در دیدار ۱۷خرداد شاهد پختگی و غنایی تحسین‌برانگیز هستند. به این افسران جنگ نرم است که ایشان فرمان آتش به اختیار داده‌اند.

انبارلویی: آتش به اختیار یعنی دغدغه‌مند شدن

محمد کاظم انبارلویی، فعال سیاسی اصول‌گرا هم معتقد است: آتش به اختیار یعنی قرار گرفتن در جایگاه دغدغه‌مندی برای نجات فرهنگی جامعه، نقد مشفقانه و مطالبه‌گری حقیقی. معنای آتش به اختیار این نیست که بی‌هدف به هر سو شلیک کنیم. این روزنامه‌نگار در یادداشتی به ماجرای تروریستی چهارشنبه هفته گذشته در مجلس اشاره می‌کند و می‌گوید وضعیت در عرصه فرهنگ بی‌رحمانه‌تر است. او نوشته: ما در عرصه فرهنگ هدف قلم‌هایی قرار داریم که از نیزه و شمشیر کشنده‌‌تر است، در عرصه تصویر در معرض پیام‌های تصویری قرار داریم که همه دستاوردهای فرهنگی و معنوی ما را با تیر و توپ هرزه‌‌نگاری بی‌‌رحمانه نابود می‌کنند.

انبارلویی در تفسیر آتش به اختیار نوشته: آتش به اختیار یعنی قرار گرفتن در جایگاه دغدغه‌مندی برای نجات فرهنگی جامعه، نقد مشفقانه و مطالبه‌گری حقیقی. معنای آتش به اختیار این نیست که بی‌هدف به هر سو شلیک کنیم. خطوط کلی و راهبردی این آتش به اختیار در احکام نورانی امر به معروف و نهی از منکر رساله امام و رساله مقام معظم رهبری آمده است. کوتاهی در عمل به آن، تعطیل حکم خداست. حکمی که در قرارگاه فرهنگی مورد غفلت قرار گرفته است.

هیچ مقامی به اقدامات غیرقاونی در کشور تحت اداره خود حکم نمی‌دهد

سایت خبری عصر ایران هم از آتش به اختیار مفهوم دیگری به دست می‌دهد. این رسانه می‌نویسد: «در پی این بیانات، برخی افراد در دو سوی مخالف یکدیگر، تحلیل‌هایی را مطرح کرده‌اند. برخی نیروهای انقلابی، با تفسیر نادرست از این بیانات دچار این سوء‌فهم شده‌اند که رهبری فتوایی داده و طی آن، دست این نیروها را برای هر اقدامی باز گذاشته‌اند و آنها از این پس می‌توانند فارغ از قوانین جمهوری اسلامی ایران، دست به هر اقدامی بزنند و در توجیه آن بگویند که رهبری فرمودند خودتان تصمیم بگیرید و عمل کنید، آتش به اختیارید. در مقابل، برخی افراد خارج از نظام، تفسیری تندروانه از آن سو دارند و مدعی هستند که با این آتش به اختیاری، باید منتظر اقدامات خطرناکی مانند آنچه در قتل‌های زنجیره ای و حمله به سفارت عربستان و انگلیس رخ داده باشیم!» این سایت خبری ادامه می‌دهد: «واقعیت این است که هر دو گروه، این سخن رهبری را بدون توجه به منظومه سخنان ایشان تفسیر کرده اند. رهبر انقلاب همواره بر رعایت قانون تاکید کرده و حتی رویدادهایی مانند حمله به سفارت عربستان را «بسیار بد و به ضرر اسلام و ایران» دانسته‌اند. از این‌رو، نمی‌توان آتش به اختیاری که رهبر انقلاب گفته‌اند را مترادف با خودسری و اقدامات فراقانونی دانست چه آن که نه فقط رهبر انقلاب، که هیچ مقامی در هیچ جای دنیا، حکم به اقدامات غیرقانونی در کشور تحت اداره خود نمی‌دهد.

همدلی