اما ظاهرا مساله فراتر از 110میلیارد دلار است ؛ این قرارداد آن طور که مرتضی خوانساری دیپلمات پیشین و کارشناس ارشد مسائل بین الملل می گوید بخشی از طرح 2030 است که در سال 2015 پادشاه عربستان مجبور به پذیرش آن شده است. طرح بلند مدتی که با توجه به پیچیدگی های منطقه ومشکلات داخلی ترامپ به راحتی قابل اجرا نخواهد بود.
از سوی دیگر اخبار منتشر شده از سفر ترامپ به ریاض حاکی از انعقاد قراردادی به ارزش 280 میلیارد دلار با شرکت های آمریکایی است.
به اعتقاد صاحبنظران سیاسی و اقتصادی چنین به نظر می رسد که قرار است فروش نفت عربستان برای چند سال آتی در خدمت توسعه اقتصادی آمریکا قرار گیرد و این بهایی است که کشورهای جنوب خلیج فارس به دلیل فقدان پایگاه مردمی باید برای تامین امنیت خود بپردازند.
به گفته خوانساری دیپلمات پیشین ایرانی، آمریکایی ها به خوبی می دانند که خاستگاه تروریسم اسلام گرا در عربستان است. آنها مرکز مبارزه با تروریسم را در عربستان قرارداده اند تا با هزینه این کشور در خاستگاه تروریسم با تروریسم مبارزه کنند.
وی بر این باور است انتخابات 29 اردیبهشت ماه با کمترین هزینه بیشترین امنیت و اعتبار را برای ایران به ارمغان آورده و ایران را از خریدهای نظامی چند صد میلیارد دلاری معاف کرده است.
وی معتقد است: صدا و تاثیر انتخابات ایران در کاخ سفید هم شنیده شد؛
گفت و گو با این دیپلمات پیشین و کارشناس ارشد مسائل بین الملل را در ذیل می خوانید.
آمریکا وعربستان در روزهای اخیر قراردادی به ارزش 110 میلیارد دلار منعقد کرده اند دو کشور چه اهدافی از عقد این قرارداد دنبال می کنند، آیا عربستان صرفا به دنبال اهداف نظامی و حفظ برتری نظامی منطقه ای خود در منطقه است یا اهداف دیگری هم دارد؟
خوانساری:این تنها یک قرارداد برای فروش تسلیحات بیشتر به عربستان نیست و اهداف راهبردی بلندمدت در لایه های پنهان آن وجود دارد. این قرارداد تسلیحاتی بخشی از اجرای طرح 2030 آمریکا در عربستان است. در سال 2015 پادشاه عربستان که نگران وضعیت اقتصادی کشورش بود، مجبور به پذیرش پروژه آمریکایی موسوم به برنامه 2030 شد که مبنای آن از یکسو واگذاری مشروط امنیت عربستان به آمریکا و از سوی دیگر تبدیل اقتصاد عربستان از 'دولت‌پایه به بازارپایه' تحت نظارت و مدیریت آمریکا است.ب ه عبارتی 2030 یک طرح توسعه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی آمریکا در منطقه است که با مدیریت آمریکا و هزینه عربستان و تحت نام این کشور انجام می شود.
در بخش سیاسی طرح 2030، قصد آمریکا در خاورمیانه همانگونه که ترامپ در سخنرانی خود به آن اشاره کرد، توسعه عربستان با سیاست مهار ایران است و در نهایت باید به مهار هوشمندانه ایران، منطقه ای شدن قدرت عربستان و بهبود روابط کشورهای عربی و اسرائیل منجرشود. فرآیند اجرای طرح به گونه ای است که از نظر سیاسی می بایست عربستان و مصر رهبری جهان اسلام و عرب را با حمایت آمریکا عهده دار شوند و با قرار دادن ادیان الهی در مقابل ایران، به شکل گیری یک مقاومت منطقه ای علیه کشورمان و تفکر اسلام سیاسی کمک کنند.
اما طرح 2030 و همکاری های جدید میان آمریکا و عربستان یک طرح بلند مدت هستند که با توجه به تحولات سریع و پیچیدگی های منطقه و مشکلات داخلی ترامپ، به راحتی قابل اجرا نیست و انعقاد یک قرارداد یا برگزاری یک نشست نمایشی و ایراد سخنرانی های حماسی، شانسی برای اجرای آن بوجود نمی آورد.
می توان گفت که نشست اخیر در ریاض یک سراب سیاسی و نظامی برای ورشکستگان سیاسی منطقه و در راس آن عربستان است. رهبران مستقل سایر کشورها هم تنها حضور فیزیکی داشتند و به خوبی از روند تحولات باخبرند و در تنظیم مناسبات خود با ایران برنامه خود را دارند زیرا به خوبی می دانند که منشاء اختلافات و بحران های منطقه آمریکا و اسرائیل هستند و به دلیل سابقه خود قادر نیستند که نقش فرشته مهربان را بازی کنند.
در بخش اقتصادی طرح2030، نفت عربستان و شرکت آرامکو تنها پشتیبانان مالی این پروژه هستند. قرار است با فروش سهام این شرکت، درآمد حاصل از آن بیشتر به صورت سرمایه گذاری خارجی در آمریکا صورت پذیرد و تنها سود حاصل از منافع این سرمایه گذاری، برای تامین مالی پروژه های ملی عربستان در نظر گرفته شوند. بنابراین با حفظ اصل سرمایه در آمریکا، ماحصل سود آن در پروژهای عمرانی و توسعه ای عربستان هزینه خواهند شد واگر سودی وجود نداشته باشد یا به اندازه کافی نباشد، پروژه ای در عربستان اجرا نخواهد شد. از سوی دیگر در سفر ترامپ 30 موافقتنامه اقتصادی به ارزش 280 میلیارد دلار برای فروش کالا و سرمایه گذاری شرکت های آمریکایی درعربستان امضا شد که حکایت از آن دارد که فروش نفت عربستان برای چند سال آتی در خدمت توسعه اقتصادی آمریکا قرار خواهد گرفت. بنابراین ترامپ در این سفر به یکی از شعارهای اساسی کارزار تبلیغاتی خود جامه عمل پوشاند و توانست تا حدی وعده کارآفرینی و سودآوری برای مرم آمریکا را محقق کند.
در بخش نظامی طرح 2030، قرار است روند تثبیت گسترش پایگاه نظامی آمریکا و مقر فرماندهی مرکزی این کشور در قطر و عربستان و بحرین صورت پذیرد که مبنای آن 'فکت شیت آمریکا' تحت عنوان 'اجرای برنامه مشارکت راهبردی شورای همکاری خلیج فارس و آمریکا' می باشد، که در زمان اوباما رئیس جمهوری سابق آمریکا با رهبران کشورهای عضو شورای همکاری به امضا رسید.
اهداف فکت شیت بیشتر متعهد کردن کشورهای امضا کننده آن در راستای اهداف نظامی آمریکا در خاورمیانه است. براساس آن مقرر شده که طرفین جهت برطرف کردن چالش های منطقه ای در چارچوب محورهای مشخصی همکاری داشته باشند که مهمترین بخش های آن عبارتند از:
*تشکیل 5 کار گروه امنیتی برای مقابله با تروریسم، دفاع موشکی بالستیک و امنیت سایبری.
* استقرار سامانه موشکی تاد در عربستان و امارات
*تسریع در روند انتقال تجهیزات نظامی برای کشورهای عضو
*ایجاد اختلال در شبکه ها و فعالیت های عملیاتی حزب الله و ایران
*آموزش نیروی ویژه شورای همکاری توسط آمریکایی با هدف اجرای طرح های مشترک در منطقه
*انجام رزمایش های مشترک دریایی و گشت زنی های دریایی در خلیج فارس
اما در این همکاری یک نکته قابل توجه وجود دارد که قرارداد امنیتی و نظامی را اوباما امضا و ترامپ اجرا می کند. این اقدام سیاسی-امنیتی حکایت از آن دارد که در اهداف کلان آمریکا بی توجهی نسبت به کشورهای عربی وجود نداشته اما طوری اوباما با بی اعتنایی نسبت به این کشورها بازی کرد که ممالک عربی و در راس آن عربستان همه شروط ترامپ را پذیرفتند و امروز مجبور هستند برای امنیت کرایه ای خود مبلغ 110 میلیارد دلار برای حضور و تجهیز ارتش آمریکا در منطقه بپردازند.
ترامپ هم در سخنرانی خود بیشتر بر فروش تجهیزات نظامی آمریکا و عقد قراردادهای نظامی با شرکت های دفاعی آمریکا اشاره و در آخر تاکید نمود که ما مطمئن خواهیم بود که به دوستان سعودی خود کمک خواهیم کرد تا قراردادهای خوبی را با شرکت های دفاعی آمریکا ببندند. در یک نتیجه گیری می توان گفت که یکی از دستاوردهای اجلاس ریاض، که در سخنرانی ترامپ به آن اشاره شد، جبران هزینه ناشی از سرمایه گذاری بی سابقه ای است که قرار است ترامپ در ارتش آمریکا انجام دهد. این بهایی است که کشورهای حاشیه جنوب خلیج فارس به دلیل فقدان پایگاه مردمی باید برای تامین امنیت خود و برخورداری از پشتیبانی نظامی و امنیتی آمریکا بپردازند.در ریاض این قیمت را پرداختند به این امید که تاج و تخت عربستان برای سلمان و بعد از او برای پسرش حفظ شود.
آیا این سطح از اطمینان برای امنیت اسرائیل به وجود آمده است که این حجم از تسلیحات نظامی در اختیار عربستان سعودی قرار داده می شود آن هم در شرایطی که عربستان از جهاتی مبداء صدور تفکرات تروریستی و اسلام گرایی رادیکال است؟
خوانساری:طرح 2030 و بویژه بخش تجهیزات نظامی آن نه تنها به طرف اسرائیل نشانه نرفته، بلکه قرار هم نیست این حجم از تسلیحات دراختیار عربستان سعودی قرار گیرد. طبق فکت شیت امضا شده میان طرفین این تسلیحات مربوط به توسعه دفاع منطقه ای ارتش آمریکا در خاورمیانه می باشد که قرار است شبکه نظامی اسرائیل وعربستان را در آینده برای حفظ هژمون آمریکا به ارتش منطقه ای آمریکا در خاورمیانه و شرق آسیا وصل کند. هدف نهایی فکت شیت،وابستگی بیشتر نظامی عربستان به آمریکا و حتی اسرائیل برای مهار ایران و توسعه نفوذ روسیه و سپس چین در منطقه است.
110 میلیارد دلار برای شروع کار فکت شیت برای مدت 5 سال است و برای ده سال آینده عربستان باید دو برابر این مبلغ را یعنی حدود 200 میلیارد دلار دیگر برای هزینه حضورارتش آمریکا در منطقه و حمایت از خود بپردازد.
ضمنا آمریکایی ها به خوبی می دانند که خاستگاه تروریسم اسلام گرا در عربستان است و اتباع این کشور حمله یازده سپتامبر را در عربستان برنامه ریزی و در آمریکا اجرا کردند. آمریکایی ها راه را دور نکرده اند. مستقیم سراغ عربستان آمده اند و برای رد گم کردن شعار علیه ایران می دهند که خود بیش از همه کشورهای جهان بعد از جنگ جهانی دوم قربانی تروریسم بوده است. البته اینجا آمریکایی ها خوب برنامه ریزی کردند و حالا مرکز مبارزه با تروریسم را در ریاض قرار داده اند تا باز با هزینه این کشور در خاستگاه تروریسم با تروریسم مبارزه نمایند. این امر به منزله حضور دائمی نظامی و امنیتی آمریکا در عربستان است.
عربستان و آمریکا در سال های اخیر به ویژه بعد از برجام تلاش های گسترده ای برای منزوی کردن ایران در منطقه داشته اند، انتخابات و نتیجه آن چه تاثیری در ناکامی این راهبرد خواهد داشت.
خوانساری:سئوال چند میلیارد دلاری مطرح کردید و برای پاسخ به آن باید به تفاوت قدرت و اقتدار اشاره کرد، نتیجه انتخابات ایران نمایش اقتدار ایران بود. کشوری که برخوردار از اقتدار است نیازی ندارد که بقای خود و امنیت ملی را تنها با قدرت ارتش و نیروهای نظامی تضمین کند. مردم ایران با مشارکت در سرنوشت خویش ثابت کردند که بخش جدایی ناپذیر از امنیت ملی محسوب می شوند و مکمل قدرت نیروهای نظامی هستند. اینکه امروز کشور در هزارتوی ناآرامی های منطقه و حضور نظامی بدخواهان، مجبور به استفاده از ظرفیت های رزمی نیروهای مسلح و سپاه نشده، و یا بدخواهان فرصت اقدام به حمله نظامی به میهن عزیزمان را پیدا نکرده اند، به دلیل نمایش حضور در انتخابات بوده که با کمترین هزینه بیشترین امنیت واعتبار را در عرصه های ملی، منطقه ای و جهانی برای کشور به ارمغان آورده اند. بنابراین تاثیر حضور مردم در همه صحنه ها به عنوان یک عامل موثر در پدافند غیرعامل عمل نموده واقتداری تحت عنوان 'امنیت بیشتر با هزینه های کمتر' ایجاد کرده و کشور را از خریدهای نظامی چند صد میلیارد دلاری معاف و در طرف مقابل هزینه نظامی 110میلیار دلاری تحمیل کرده است.این صدای انتخابات ایران است.
صدا و تاثیر انتخابات ایران در کاخ سفید هم شنیده شد و ترامپ را مجبور کرد برای جلوگیری از این تاثیر و ممانعت از تحقیر متحدان منطقه ای خود دست به کار شده و سفر خود را به گونه ای تنظیم نماید که با شرکت در تئاتر رنگی ریاض از تاثیر انتخابات ایران بکاهد و کمترین اثر بخشی را در کشورهای اسلامی منطقه داشته باشد.اما باید توجه داشت که ترامپ امروز ریاض و خاطرات ریاض را ترک می کند و اثرات انتخابات ایران تازه شروع می شود.
در آخر این سئوال مطرح است که آیا عربستان با 400 میلیارد دلار قرارداد تجاری و نظامی با آمریکا حاضر یا قادر است در این کشور انتخابات برگزار کند. پادشاه عربستان باید بداند که انتخابات به سطح فرهنگ کشورش بازمی گردد که این کشور با آن فاصله زیادی دارد و با صدها میلیارد دلار سرمایه گذاری این شکاف و کمبود قابل جبران نیست.