در بازار داغ انتخابات به خصوص وقتی هنوز پای مناظره‌ها به میان نیامده، ساده‌ترین کار برای کاندیداها دادن وعده‌های به اصطلاح آنچنانی و به معنای واقعی کلمه محیرالعقول است. در ایران با اقتصادی که بیماری قدیمی و طولانی‌اش مداوا نشده طبیعتاً بیشتر این شعارها و وعده‌ها حول محور معیشت مردم حرکت می‌کند عموماً هم این شعارهای تبلیغاتی بیشتر از آن که پایه عملی و اجرایی داشته باشد روشی است برای به دست گرفتن دل مردم بدون این که روش یا سیاستی عملی به اجرایشان ارائه شود.

به گزارش روز نو؛ انتخابات ریاست جمهوری امسال هم از این قاعده کلی مستثنی نیست، هنوز مرحله ثبت نام‌ها تمام نشده بود که چند کاندیدا از وعده‌هایی رونمایی کردند که بیشتر به یک معجزه شباهت داشت تا یک امکان عملی. همین روند در سال‌های پیش به خصوص در انتخابات ریاست جمهوری نهم و دهم هم رخ داد اما همه شنیده‌اند که تاریخ دوبار تکرار می‌شود یکبار به صورت تراژدی و بار دوم به صورت کمدی. به این ترتیب اگر روزگاری تراژدی بزرگ با وعده یارانه نقدی رخ داد و اقتصاد را فلج کرد این بار استفاده از همین دستاویز بیشتر به طنز و کمدی شباهت داشت آنقدر غیرجدی که بسیاری از داوطلبانی که فاقد صلاحیت تشخیص داده شدند و اصولاً من باب دیده شدن به وزارت کشور رفتند آن‌ها را تندتر و خنده دار تکرار کردند و تبدیل شدند به سوژه‌های شبکه‌های اجتماعی.

ماجرا اما این هفته و به خصوص با آغاز مناظره‌ها جدی‌تر خواهد شد یعنی شاید نوبت به آن برسد که کاندیداهایی که وعده افزایش یارانه نقدی و ایجاد 5 میلیون شغل و دو برابر شدن نرخ رشد اقتصادی می‌دهند به افکار عمومی و از رسانه ملی بگویند دقیقاً از چه طریق و با چه راهکار مشخصی قرار است به این وعده‌ها دست پیدا کنند.

یعنی اصولاً لازم نیست مخاطب کارشناس و اقتصاددان باشد تا بداند که اقتصاد تحریم زده و دولتی ایران با رکودی که هنوز سایه‌اش کم نشده توانی بیش از این ندارد مگر با سیاست‌های مدون و بلندمدت و عزمی جدی و جمعی. یعنی قطعاً نمی‌توان از دولت چهار سال آینده هم انتظار معجزه داشت هرچند که می‌توان و باید متوقع بود مسیر حرکت با شیبی منطقی صعودی و در حال بهبود باشد.

حتی ترامپ هم برای وعده‌هایش برنامه داشت

اما گذشته از تحلیل‌های عمومی که در جامعه تکرار می‌شود و نشان می‌دهد درک و دانش سیاسی آنچنان رشدی یافته که احتمال تکرار اشتباه به حداقل رسیده، کارشناسان و اهل فن چه باوری از این شعارها یا وعده‌های محیرالعقول دارند؟

بهمن آرمان اقتصاددان و کارشناس اقتصاد در این خصوص به "امیدایرانیان" گفت: اساساً مردم ایران عادت کرده‌اند نسبت به هر موضوعی اظهار نظر کنند حتی اگر در مورد آن اطلاع و سررشته‌ای نداشته باشند در حالی که در دیگر کشورها اگر دانشی وجود نداشته باشد به سادگی نسبت به موضوع اطهار بی اطلاعی می‌کنند. متاسفانه این اظهارنظرها در مورد علم بسیار پیچیده‌ای مانند اقتصاد هم مصداق پیدا می‌کند یعنی همه فکر می‌کنند می‌توان در این مورد اظهار نظر کرد.

او افزود: با این پیشینه عجیب نیست که در آستانه انتخابات وعده‌های اقتصادی از این دست اعلام شد اتفاقی که دوران حضور رییس جمهور وقت محمود احمدی نژاد هم به کرات داده می‌شد و همین وعده‌ها و عملکرد در نهایت اقتصاد ایران را به ناکجا آباد برد و سرزمین سوخته‌ای به دست دولت یازدهم رسید. این در حالیست که در دیگر کشورها هم مسائل اقتصادی در کنار مسائل امنیتی مورد توجه کاندیداها قرار می‌گیرد اما کسی که وعده‌ای می‌دهد و اظهار نظری می‌کند باید توضیح دهد که با چه راهکاری می‌خواهد به این هدف دست یابد.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: به عنوان مثال حتی کاندیدایی پوپولیست مانند ترامپ هم در کمپین تبلیغاتی خود اعلام کرد که برای رسیدن به شعارهیش سرمایه گذاری در بخش زیرساخت را افزایش خواهد داد تعرفه واردات را افزایش می‌یابد و در مقابل مالیات کمتری از شرکت‌ها اخذ خواهد شد. در نقطه مقابل و در ایران تا به حال آنچه به طور مشخص مطرح شده توسط یکی از کاندیداها بوده و وعده‌های او حتی در محافل تخصصی بیشتر به مزاح تشبیه شده تا واقعیت چون قطعاً دو برابر شدن نرخ رشد اقتصادی، افزایش درآمد سرانه و ایجاد 5 میلیون شغل شاید توجه بخشی از مردم را جلب کند اما با واکنش متخصصان و کارشناسان مواجه خواهد شد.

رشد اقتصادی با جیب خالی؟

به گفته او در مراحل آتی تبلیغات انتخاباتی و به خصوص در مناظرات از این کاندیدا پرسیده خواهد شد که چطور می‌خواهد وعده خود را محقق کند آن هم در شرایطی که بدون سرمایه گذاری جدید نه رشد اقتصادی امکانپذیر است نه ایجاد اشتغال.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی افزود: منابع لازم برای سرمایه گذاری‌های جدید عموماً از سه منبع تأمین می‌شود یا فروش نفت یا استقراض خارجی و یا توسل به منابع مالی داخلی. متاسفانه اقتصاد ایران برای استفاده از هر سه راهکار با مشکلاتی مواجه است از جمله این برای سال‌های طولانی در دولت‌های نهم و دهم به دلیل تحریم‌های شدید ایران عملاً امکان استفاده از وام‌های خارجی را نداشت از سوی دیگر عریض و طویل و سنگین بودن بدنه دولت و ایجاد نهادهای موازی شبه دولتی باعث شده اصولاً دولت نه تنها برای سرمایه گذاری‌های جدید دستش خالی بماند بلکه حتی توان تأمین هزینه‌های خود را هم نداشته باشد. اگر در گذشته کارخانه‌های بزرگی مانند ماشین سازی تبریز و اراک فولاد خوزستان و مبارکه تأسیس شد به واسطه بودجه دولتی بود در واقع در آن روزها دولت از توان مالی بهره میرد اما امروز برای تأمین هزینه‌های خود هم ناچار به استقراض است.

آقای قالیباف توضیح بدهد

او ادامه داد: بعد از چهار سال حضور دولت یازدهم و بیش از یکسال از لغو تحریم‌ها؛ هنوز سنگینی شرایط قبل بر اقتصاد ایران سنگینی می‌کند در طول سفرهای رییس جمهور به اروپا و با حضور چندین هیات تجاری خارجی در ایران تفاهم‌های کلان تجاری به امضاء رسید اما متاسفانه هیچکدام اجرایی نشده چون هیچ بانکی تعهد برای گشایش اعتبار بیش از 100 میلیون برای ایران را بر عهده نمی‌گیرد. بازار سرمایه ایران هم که باید محلی برای تأمین مالی تولید باشد عملاً کاربری ذاتی خود را از دست داده و به بازاری برای سفته بازی و سوداگری تبدیل شده است.

آرمان تاکید کرد: آقای قالیباف باید توضیح دهد در چنین شرایطی سرمایه لازم برای دو برابر شدن نرخ رشد اقتصادی و ایجاد 5 میلیون شغل جدید را از چه محلی تأمین خواهد کرد چون پیشینه ایشان نشان می‌دهد که قاعدتاً به دنبال رفع تنش از روابط بین المللی نخواهند بود به این ترتیب اندک گشایش ایجاد شده و سرمایه گذاری انجام گرفته با حضور او یا جریان فکری مشابهش از دست خواهد رفت.

به گفته این استاد دانشگاه ایران در جال حاضر به میلیاردها دلار سرمایه جدید نیاز دارد دست کم این که صنعت نفت حتی برای ادامه تولید در سطح فعلی نیازمند سرمایه گذاری جدید است در غیر این صورت تولید نفت 2.5 میلیون بشکه در روز دوباره به حداقل خواهد رسید با این اصاف به نظر من مردم ایران آنقدر به بلوغ سیاسی رسیده‌اند که وعده‌هایی از این دست را چندان جدی نگیرند چون یک بار در زمان آقای احمدی فریب این وعده‌ها را خوردند و در نهایت دیدیم چه بر سر اقتصاد ایران آمد. با این اوصاف توصیه‌ام به مردم ایران است که فریب این وعده‌های عامه پسند را نخورند و اگر می‌خواهند دل به آن‌ها ببندند دست کم از گوینده بپرسند که با چه ابزاری می‌خواهید به این اهداف دست یابید.

قالیباف ادعای معجزه کرد

در ادامه واکنش‌ها به وعده‌های هیجان انگیز برخی کاندیداهای ریاست جمهوری محمد فاضلی، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی هم در یادداشتی تلگرامی نوشت: یکی از نامزدهای انتخاباتی در بیانیه ثبت نام خود تعهد داده که دریک دوره چهار ساله با انقلابی اقتصادی درآمد کشور را دو و نیم برابر افزایش دهم، ۵ میلیون شغل ایجاد کنم، نظام مالیاتی را به نفع ۹۶ درصد مردم تغییر دهم و از همه مهم‌تر برنامه‌ای مدون و دقیق برای حل مشکلات فوری اقشار کم‌درآمد اجرا کند، شما فقط خواندن 497 کلمه را تحمل کنید تا بدانید او 'پیامبر اقتصاد ایران' است.

او خطاب به مردم گفته، خواننده محترم، درآمد ناخالص ملی ایران در سال 2015 برابر 511 میلیارد دلار بوده است (آمار بانک جهانی). 2.5 برابر شدن آن به این معنی است که ظرف چهار سال اقتصاد ایران به درآمد ناخالص ملی 1277 میلیارد دلار می‌رسد. دو و نیم برابر شدن درآمد ملی ایران یعنی ما به اقتصادی بین مکزیک و اسپانیا تبدیل می‌شویم.

راهی که چین 24 ساله رفت ما 4 ساله می‌رویم!

این رشد ظرف چهار سال یعنی اقتصاد ایران هر سال حدود 26 درصد رشد کند و اندازه اقتصاد سال اول 643 میلیارد دلار، سال دوم 811 میلیارد دلار، سال سوم 1022 میلیارد دلار و سال چهارم 1287 میلیارد دلار شود. میانگین رشد اقتصاد ایران در سال‌های بعد از انقلاب حدود 2.2 درصد بوده است. این رقم بر اساس برابری قدرت خرید 17430 دلار بوده و دو و نیم برابر شدن آن یعنی به 43575 دلار و در حدود قدرت خرید سوئد (48700) و بالاتر از ایسلند، بلژیک، استرالیا، کانادا، فنلاند، ژاپن، فرانسه، انگلستان، ایتالیا، نیوزیلند، اسپانیا و کره جنوبی برسد. آمارهای بانک جهانی نشان می‌دهد شاخص قدرت خرید ایران در فاصله سال‌های 1990 تا 2014 از 6600 به 17430 افزایش یافته و ظرف 24 سال 2.64 برابر شده است. اقتصاد کره جنوبی، یکی از معجزه‌های اقتصادی قرن بیستم، در همین فاصله شاخص قدرت خرید خود را از 8420 به 34810 دلار (4.13 برابر رسانده) و چین (بزرگ‌ترین معجزه اقتصادی قرن) این شاخص را ظرف 24 سال از 990 به 14390 دلار رسانده است!

او تاکید کرده: حدود 23 میلیون نفر در ایران شاغلند و هر شاغل به‌طور متوسط 22217 دلار در درآمد ناخالص ملی 511 میلیارد دلاری ایران سهم دارد. آقای محترمی گفته ظرف چهار سال، پنج میلیون شغل جدید ایجاد می‌کند، پس در پایان چهار سال 28 میلیون شاغل ایرانی درآمد دو و نیم برابر شده 1277 میلیارد دلاری را تولید می‌کنند، یعنی سهم هر کدام 45607 دلار می‌شود. این یعنی تقریباً بهره‌وری تولید هر ایرانی ظرف چهار سال 100 درصد رشد می‌کند.

بررسی رسمی بانک مرکزی ایران در فرودین 1389 نشان می‌دهد اگر شاخص بهره‌وری کار در سال 1376 را معادل 100 بگیریم، شاخص بهره‌وری کل اقتصاد در سال 1367 معادل 78.9 بوده و تا سال 1376 به 100 می‌رسد. شاخص بهره‌وری کل در ده سال فقط 8.5 درصد افزایش می‌یابد و میانگین رشد بهره‌وری کار نیز در سال‌های 1368 تا 1386 سالیانه 2.3 درصد و میانگین رشد بهره‌وری سرمایه 1.5 درصد بوده است. معنای وعده‌های یکی از نامزدهای انتخاباتی این است که ظرف چهار سال درآمد سرانه ایران را بر اساس برابری قدرت خرید از ایسلند، بلژیک، استرالیا، کانادا، فنلاند، ژاپن، فرانسه، انگلستان، ایتالیا، نیوزیلند، اسپانیا و کره جنوبی بیشتر می‌کند. برخی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری یک معجزه اقتصادی را به شما وعده می‌دهند که در عمل امکان ناپذیر است.

وعده دست نیافتنی ندهید

عباس آرگون فعال اقتصادی و عضو اتاق بازرگانی تهران هم از نامزدهای دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری خواست وعده‌های اقتصادی خود را با توجه به موانع و شرایط امروز کشور بیان کنند چون برخی مسائل اقتصادی که نامزدهای انتخاباتی وعده آن را می‌دهند، بیش از آنکه که با واقعیت‌های امروز جامعه همخوانی داشته باشد، به وعده‌های دست نیافتنی شبیه است.

او افزود: هرچند ایران در زمینه منابع انرژی، نیروی انسانی، صنعت و معدن، ترانزیت و حوزه ارتباطات از ظرفیت‌های خوبی برخوردار است اما طرح موضوعاتی چون چند برابر شدن رشد اقتصادی کشور ظرف مدت کوتاه 4 سال ریاست جمهوری، نسبتی با واقعیت‌های اقتصادی ندارد. مردم انتظار دارند وعده‌های نامزدهای ریاست جمهوری به عمل نزدیک باشد تا بتوانند آن را مطالبه کنند؛ در این شرایط اگر افراد بدون محاسبات دقیق علمی و مشکلات داخلی حوزه اقتصاد سخن بگویند، بیشتر رنگ و بوی شعار خواهد گرفت.

آرگون با یادآوری اینکه برنامه ششم توسعه رشد اقتصادی 8 درصدی را هدف گذاری کرده است، گفت: وجود برخی موانع ساختاری در اقتصاد ایران، تحقق همین عدد را نیز با ابهام رو به رو کرده و نیاز است دولت دوازدهم اصلاحات ساختاری در اقتصاد فراموش نکند.

وی به اجرای برجام اشاره کرد و گفت: گذشت یک سال از آغاز اجرای آن برای رفع کامل موانع موجود در مسیر فعالیت‌های اقتصادی کشور کافی نیست و انتظار می‌رود طی سال‌های آینده دولت همچنان رفع این موانع را در دستور کار خود داشته باشد. ضمن این که اقتصاد ایران برای رشد نیازمند جذب سرمایه گذاری خارجی است و باید زمینه را برای حضور پررنگ‌تر سرمایه گذاران و شرکت‌های خارجی در اقتصاد فراهم کرد.

حمید حاج اسماعیلی کارشناس حوزه کار هم معتقد است وعده ایجاد پنج میلیون شغل بدون مطالعه زیر ساخت‌ها در کشور است و پشتوانه کارشناسی ندارد. در واقع وعده‌هایی که این روزها در رسانه‌ها از سوی برخی از کاندیداها اعلام می‌شود متاسفانه مبنای علمی ندارد و فقط شعار انتخاباتی است.