كارگردان اسكاري ايران شش ماه ديگر تازه‌ترين فيلم خود را با بازي پنه‌لوپه كروز و خاوير باردم در اسپانيا جلوي دوربين خواهد برد. سال گذشته اصغر فرهادي آماده بود پروژه فيلم اسپانيايي‌زباني را با بازي پنه‌لوپه كروز و خاوير باردم جلوي دوربين ببرد اما يكدفعه ساخت اين فيلم را به تعويق انداخت و به ايران بازگشت تا فيلم اسكاري «فروشنده» را بسازد.

 

 فرهادي در توضيح اين تصميم گفته بود: «در واقع تصميمي غيرمنتظره و غريزي بود. ما لوكيشن‌ها را در اسپانيا در نظر گرفته بوديم اما تصميم گرفتم به ايران بازگردم و در اينجا فيلمي بسازم.»

روز سه‌شنبه فرهادي مهمان رويداد هنري قمره كه با حمايت موسسه فيلم دوحه برپا مي‌شود، بود و از اسپانيا و از طريق اسكايپ مستر كلاسي براي فيلمسازان فيلم اولي برگزار كرد. اصغر فرهادي درباره زوجي كه در اين فيلم به ايفاي نقش مي‌پردازند گفته است: «بار ديگر در اين فيلم سراغ خانواده و روابط خانوداگي رفته‌‌ام اما جنبه‌هاي تازه‌اي در آن گنجانده‌ام. بله كروز و باردم در اين فيلم بازي مي‌كنند اما لزوما زن و شوهر يكديگر نيستند.» اين فيلم از يك نظر به «درباره الي» شباهت دارد: «بار ديگر نه يك زوج بلكه چند زوج ديگر در اين فيلم گنجانده‌ام.»

فرهادي كه دومين تجربه كارگرداني بين‌المللي خود را رقم مي‌زند، فيلمنامه را به زبان فارسي نوشته و سپس آن را دست مترجم سپرده است. او مي‌گويد: «من اسپانيايي صحبت نمي‌كنم. اما از حالا تا زمان فيلمبرداري زماني را در اختيار دارم تا حداقل بتوانم با موسيقي فيلم آشنا شوم و بهترين خودم را به نمايش بگذارم.» اين فيلمساز كه پيش از اين «گذشته» را به زبان فرانسوي ساخته بود، معتقد است ساخت فيلم به زبان خارجي تخيلات او را تضعيف نمي‌كند: «فكر نمي‌كنم تغيير زبان، ديدگاه شما را تغيير دهد. ديدگاه من يكدلي با همه شخصيت‌ها، همدردي‌اي كه جامعيت دارد، است.»

داستان فيلم «گذشته» در پاريس مي‌گذرد اما عناصري ايراني در فيلم جريان دارد. خود فرهادي مي‌گويد فيلم تازه‌اش صددرصد اسپانيايي است و همه بازيگرانش اسپانيايي‌زبان هستند. بنابراين با فيلم «گذشته» متفاوت است.

فرهادي كه عادت به افشاي داستان فيلم ندارد جزييات كمي از تازه‌ترين فيلم بلند خود را در اختيار خبرنگاران و رسانه‌ها قرار داده است غير از اينكه كمپاني «El Deseo» به سرپرستي پدرو و آگوستين آلمادوار تهيه‌كنندگي اين فيلم و كمپاني فيلم «ممنتو» توزيع آن را برعهده دارند.

فرهادي در اين كلاس آثار ادبي و سينمايي اين روزها را با گذشته مقايسه كرد و گفت: «امروزه كتاب‌هاي ممتاز بيشتري نسبت به فيلم‌هاي ممتاز وجود دارد. پيش از اين فيلم‌هاي خوب ساخته مي‌شد و هنوز هم تعدادي ساخته مي‌شود اما تعدادشان كمتر از آثار ادبي است. احساس مي‌كنم سينما به يكنواختي خاصي تمايل دارد، فيلم‌هايي كه كم‌وبيش شبيه به هم هستند. در حالي كه در ادبيات تنوع بيشتري ديده مي‌شود.»

اما فرهادي در نخستين مصاحبه‌اش بعد از كسب جايزه اسكار كه نشريه فيلم ورايتي آن را منتشر كرده، درباره به دست آوردن دومين جايزه اسكارش گفت: «قبل از اين تنديس اسكار را براي «جدايي نادر از سيمين» دريافت كردم اما اين‌بار كمي متفاوت بود. توزيع‌كننده فيلم ديگري، آمازون و گروه رسانه‌اي كوئن، را داشتم و دليلي براي رفتن به امريكا و تبليغ و معرفي فيلمم نداشتم. فيلم پيش از اين هم شناخته شده بود و مردم آن را ديده بودند. هر چند ابتدا قصد داشتم به مراسم بروم. بعد به خاطر ممنوعيت سفر شهروندان هفت كشور مسلمان تصميم گرفتم در مراسم حضور نداشته باشم و به صورت آنلاين آن را تماشا كنم.»

هشتم بهمن زماني كه دونالد ترامپ فرمان اجرايي ممنوعيت سفر شهروندان هفت كشور مسلمان به خاك امريكا را امضا كرد، رسانه‌ها به امكان حضور نداشتن فرهادي در هشتادونهمين مراسم اسكار و البته پيشي گرفتن اين فيلم از رقبايش دامن زدند.

 

برخي معتقدند شرايط سياسي به وجود آمده، ارزش دستاورد هنري كسب دومين جايزه اسكار فرهادي را لكه‌دار كرده است. به عبارتي ديگر با توجه به اين شرايط راي‌دهندگان اسكار براي راي به «فروشنده» ترغيب شدند تا بدين وسيله اعتراض خود را به ممنوعيت سفر مسلمانان هفت كشور نشان دهند.

 

اما فرهادي معتقد است: «قبل از همه اين اتفاقات فروشنده سفر خود را آغاز كرده بود. بر عواقب آن هيچ كنترلي نداشتم و در مورد خودم مي‌توانم بگويم هيچ حساب و كتابي نبود. من واكنشي خودجوش به اين ممنوعيت و عقيده‌اي كه نسبت به آن داشتم نشان دادم و به همين خاطر تصميم گرفتم در مراسم حضور نداشته باشم. چه معيارهايي اعضاي آكادمي را ترغيب به راي دادن يا ندادن كرده، بسيار پيچيده است. نمي‌دانم چطور كسي ‌مي‌تواند بفهمد چرا راي‌دهندگان اين فيلم را انتخاب كردند.»

فرهادي كه مراسم اسكار را تحريم كرده بود، انوشه انصاري، كارآفرين و نخستين ايراني سفركرده به فضا و فيروز نادري، مدير پيشين سازمان ملي هوانوردي و فضايي امريكا «ناسا» را روانه اين مراسم كرد. اما دليل اين انتخاب بر بسياري پوشيده ماند. خود فرهادي در اين باره مي‌گويد: «بله من انصاري و فيروز نادري، مدير پيشين ناسا را با دقت تمام به دو دليل انتخاب كردم: چون آنها مهاجران ايراني‌اي هستند كه به موفقيت‌هاي مهمي در امريكا دست يافتند.

 

دليل ديگرم اين بود كه فكر مي‌كردم حرفه آنها جالب است چرا كه وقتي در آسمان هستي ديگر نمي‌تواني مرزها و تقسيم‌بندي‌هايي را كه روي سطح زمين مي‌بيني، ببيني.» فرهادي درباره استقبال ايراني‌ها از دومين جايزه اسكارش گفت: «در مجموع، مردم خيلي خوشحال بودند و از اين خبر استقبال گرمي كردند. اما بعد برخي‌ها هستند كه اقليتي را تشكيل مي‌دهند، آنها همه‌چيز را از زاويه سياسي مي‌بينند بنابراين درك تلخ‌تري از اين پيروزي داشتند. اما اين چيزي نيست كه مهم باشد.»

فرهادي كه چند روزي است در مادريد به سر مي‌برد و مراحل پيش‌توليد پروژه اسپانيايي‌زبانش را با بازي كروز و باردم مي‌گذراند، درباره كار با ستاره‌هاي بزرگ غيرايراني و تفاوت همكاري با اين بازيگران گفت: «از آنجايي كه مي‌دانيد «گذشته» را در فرانسه ساختم، بنابراين تجربه ساخت فيلم در خارج از كشور داشتم.

 

بعد از آن خيال داشتم اين فيلم اسپانيايي را بسازم. اما يكدفعه به دلايل شخصي و خلاقانه، فكر كردم بايد به خانه بازگردم و در ايران فيلمي بسازم و اين اتفاقي بود كه براي «فروشنده» افتاد. حالا به پروژه اسپانيايي‌ام بازگشتم. هنوز در حال كار روي فيلمنامه هستم. كروز و باردم ستاره‌هاي بزرگي هستند اما من با خوب جلو مي‌روم. ما دوستي راحت، صميمي و پرآسايشي داريم و مشتاق فيلمنامه‌ هستيم، در نتيجه شيوه خوبي براي شروع پروژه داريم.»

اين تريلر روانكاوانه درباره خانواده‌اي روستايي در اسپانياست و فرهادي فقط به گفتن اينكه «فيلم درباره خانواده است» بسنده مي‌كند. اغلب فيلم‌هاي فرهادي درون‌مايه نشان دادن انعطاف در موقعيت فشار را به نمايش مي‌گذارد با اين وجود يكي از بزرگ‌ترين آرزوهاي او ساخت فيلمي است كه با واقعيت‌هاي انساني از دريچه كمدي است. مي‌گويد: «اميدوارم به‌زودي چنين فيلمي را بسازم، وقتي به ايران بازگردم.»