هفته گذشته ، خانواده يک هنرمند موسيقي از شرايطي که بر مزار فرزندشان ايجاد شد و اينکه از دفن هنرمندي ديگر در همان قبر اطلاع نيافتند و اين موضوع آنها را شوکه کرد، اظهار ناراحتي کردند. هرچند آن موضوع، با هوشمندي خود هنرمندان، بين خودشان حل شد، اما پرسشهايي را درباره روند تدفين در قطعه هنرمندان مطرح کرد.در اين راستا، مشاور اجرايي معاونت امور هنري وزارت ارشاد که مسئوليت رسيدگي به امور کفن و دفن هنرمندان را در اين وزارتخانه بر عهده دارد، گفتوگويي را با خبرنگار ايسنا انجام داده است که در پي ميخوانيد:

  آقاي باقرنژاد! درباره شرايط دفن در قطعه هنرمندان بهشت زهرا (س) توضيح دهيد.

فرد متوفي براي خاکسپاري در قطعه هنرمندان بايد شرايط دفن را داشته باشد و «هنرمند» شناخته شود. تشخيص هنرمند بودن متوفي توسط حوزه تخصصي مربوط (خانه سينما، خانه تئاتر، خانه موسيقي، سازمان صداوسيما، حوزه هنرهاي تجسمي و...) طَي نامهاي به معاونت امور هنري وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي اعلام ميشود. معاونت امور هنري بعد از بررسي مدارک متوفي، نامهاي را براساس اين تاييديه به سازمان بهشت زهرا (س) ارسال ميکند. بهعنوان مثال، اگر فرد درگذشته کارگردان، بازيگر، چهرهپرداز، تدوينگر و ... در حوزه سينما باشد، خانه سينما نامهاي را به سازمان امور سينمايي و سمعي بصري وزارت ارشاد ميفرستد، نامه به امضاي بالاترين مقام آن سازمان ميرسد و تقاضا ميشود که متوفي در قطعه هنرمندان دفن شود.

با توجه به اعلام سازمان بهشت زهرا (س) در اواخر سال 1392، قطعه هنرمندان تکميل شده و با کمبود جا مواجه است. از آن سال به بعد، اقدام به دفن هنرمندان در طبقه فوقاني قبور ميشود. بر اين اساس، وقتي خانواده متوفيان براي دريافت معرفينامه مراجعه ميکند، همکاران ما شرايط دفن را براي آنها توضيح ميدهند. اگر آنها اين موضوع را قبول داشته باشند، از بستگان درجه اول مانند همسر، فرزند، پدر يا مادر متوفي تعهد گرفته ميشود. اين تعهد به معاونت امور هنري وزارت ارشاد اجازه ميدهند که در طبقات ديگر قبر متوفي، هنرمند ديگري را با تشخيص صلاحيت اين معاونت دفن کند. اين تعهد در پرونده و سوابق آن متوفي منظور ميشود.

در حال حاضر براي تسريع در روند صدور گواهي دفن، برخي حوزهها و سازمانهاي مربوط، تعهدنامه را از خانواده متوفي دريافت و همراه نامه براي معاونت هنري وزارت ارشاد ميفرستند. در واقع مهم نيست تعهد را کدام سازمان و ارگان بگيرد، مهم خود تعهد است که اگر بهعنوان مثال، هنرمندي روز پنجشنبه، جمعه يا روزهاي تعطيل به رحمت خدا رفت، ديگر بهدنبال گرفتن تعهد و رضايتنامه براي دفن او در طبقه فوقاني هنرمند ديگري نباشيم.

از آنجا که خانواده هنرمندان، بزرگ است، ملاک ذخيره و واگذاري قبور پيش از فوت براي هنرمندان وجود ندارد و در اختيار قرار دادن اين قبور فقط با فوت هنرمند امکانپذير است.

در کنار اين تعهدها، حدود 20 مورد نيز داشتيم که خانوادهها با هماهنگي و صحبت با خانواده ساير متوفيان، اجازه دفن متوفي در طبقه فوقاني را گرفتهاند. در حال حاضر، بيشتر قبرهاي اين قطعه دو طبقه و برخي نيز سه طبقه است.

اين نکته قابل ذکر است که به هيچ عنوان، شخصي بهجز هنرمندان در آن قطعه خاک نميشود، ما مراجعهکنندههايي داشتيم که درخواست داشتند يکي از والدين يا بستگان هنرمند، در طبقه فوقاني خاک شوند که اين امکانپذير نبوده و جزء شرايط دفن نيست.

  اين تعهد از چه زماني بهوجود آمد؟

سازمان بهشت زهرا (س) در زمستان سال 92 به ما اعلام کرد که تعداد محدودي قبر خالي در قطعه هنرمندان بيشتر نمانده است و به ما گفتند حتما بايد قطعه جديدي را در نظر بگيريد. به اين منظور، دکتر علي جنتي (وزير ارشاد وقت) نامهاي را به دکتر قاليباف (شهردار تهران) نوشت؛ اما اين کار انجام نشده و قطعه جديدي اختصاص پيدا نکرده است. با مساعدت سازمان بهشت زهرا (س) براي حل اين موضوع از فضاي موجود استفاده شد و راهروهايي که در بين قبور وجود داشت را به قبر تبديل کردند.

  آيا هنگامي که قرار است فرد ديگري در طبقه فوقاني دفن شود، براي احترام به خانواده فرد پيشين دفنشده در همان قبر، نبايد به آنها اطلاع داده شود؟

وقتي از خانواده متوفيان تعهد گرفته ميشود، در واقع از آنها اجازه دفن گرفته شده است. موارد متعددي بوده که هنرمندي در يک روز تعطيل فوت کرده و بهدليل اينکه از مراحل دريافت اجازه دفن در اين قطعه، آگاهي نداشتهاند، پيکر شخص فوتشده را به بهشت زهرا (س) برده و مردم منتظر انجام مراسم تدفين هستند و امکان دسترسي به بستگان هنرمندان مدفون نبوده است.

بهعنوان مثال در جريان خانواده پورميامين، ديدن صحنه کنار گذاشته شدن سنگ مزار فرزندشان و دفن شدن فرد ديگري در طبقه فوقاني مزار او، موضوع ناراحتکنندهاي بود. در اينباره، جابهجايي و آماده کردن قبرهاي فوقاني برعهده سازمان بهشت زهرا (س) است که با توجه به ارتباطي خوبي که با مديران آن سازمان وجود دارد، توصيههاي لازم را مطرح ميکنيم. برادر مرحوم آقاي پورميامين نيز هنگام دريافت مجوز دفن براي برادرشان، تعهد داده بود. ايشان زماني که به معاونت مراجعه کردند و از کنار گذاشتن سنگ مزار ناراحت بودند، من به آنها گفتم، پس از اينکه مراسم متوفي جديد به پايان رسيد، با آنها براي نصب سنگ مزار مشترک هماهنگ ميکنم. همچنين من به همکاران گفتم براي دفعات بعد، زماني که نامه مجوز دفن در قطعه هنرمندان را صادر ميکنيد، حتما با خانواده متوفيان جديد براي هماهنگي سنگ قبور مشترک هماهنگي 

انجام دهيد.

  آيا از نظر شما بهعنوان متولي اين امر، لزومي وجود دارد که پيش از تدفين جديد، به خانوادهها اطلاع داده شود؟

همانطور که ميدانيد آخرين مرحله براي دفن در اين قطعه، نامه معاونت امور هنري است و همه اين کارها فوري است و بايد در زمان کوتاهي انجام شود. براي همين فوريتها، تعهد ميگيريم. موردي داشتيم در موقع دريافت نامه بهشت زهرا (س) فرد حاضر بود هر تعهدي بدهد که فرد متوفي دفن شود، ولي وقتي از حوزه تخصصي براي دفن هنرمند ديگر در طبقه فوقاني تماس گرفتند، اجازه دفن ندادند. فرض کنيد به ما زنگ ميزنند و ميگويند پيکر فرد فوتشده سه ساعت در بهشت زهرا (س) مانده است، اين شرايط، شرايطي نيست که اطلاع داده شود و همه اين را ميدانند.

  آيا در قطعه هنرمندان بهشت زهرا (س) قبرهايي هستند که طبقه اول آنها خالي باشد؟

بله هست.

  اولويت براي دفن افراد در آنها چيست؟

اولويت خاصي نداريم. طبقات اول تعدادشان خيلي کم است و همانطور که قبلا گفتم بهتازگي سازمان بهشت زهرا (س) در راهروهاي بين قبور، تعدادي قبر ايجاد کرده است. متاسفانه در ايامي شاهد بوديم که در يک در فاصله زماني يک ماهه، تعدادي هنرمند فوت کردهاند. اگر خداي نکرده، اين اتفاق دوباره روي دهد، ممکن است مجبور شويم روي قبور ديگر (طبقه دوم) اجازه دفن دهيم. در روالي که ما پيش گرفتهايم، پس از آنکه طبقه دوم هم پر شود، شايد خود خانوادههايي که صاحب طبقه اول هستند، پيشنهاد دهند و اعلام آمادگي کنند که فرد ديگري در طبقه فوقاني دفن شود.

  آيا تصميمي مبني بر مذاکره براي دفن در طبقه دوم با خانواده متوفيهايي داريد که پيش از زمان تعهد، در قبرهاي يک طبقه دفن شدهاند؟

براي اين موضوع هنوز تصميمي گرفته نشده است، ولي اگر شرايط خاصي پيش آيد، حتما اطلاعرساني خواهيم کرد.

  درباره شرايط دفن افراد در قطعه «نامآوران» نيز توضيح دهيد.

اگر فردي هنرمند محسوب نشود و شاخص ديگري داشته باشد، در قطعه نامآوران دفن ميشود. بهعنوان مثال، يک نويسنده که صدها کتاب علمي داشته باشد ممکن است، هنرمند محسوب نشود. هنرمند به کسي گفته ميشود که در رشتههاي مانند سينمايي، نمايشي، موسيقي، تجسمي، برخي رشتههاي صنايع دستي، حوزه شعر و ... فعال باشد. ورزشکاران، نخبگان، روزنامهنگاران و ... در حوزه هنرمندان محسوب نميشوند. اجازه دفن در قطعه «نامآوران» زير نظر مستقيم شوراي شهر است و به معاونت هنري وزارت ارشاد ارتباط پيدا نميکند. البته اگر به ما مراجعه کنند مدارک و سوابقشان را براي رييس شوراي شهر تهران ميفرستيم.