در ژانویه سال ۲۰۱۶ میلادی تحریم ها لغو شدند. با این حال شک و تردید درباره توافق هسته ای در حال رشد است.  آیا توافق هسته ای با تهران دائمی و پایدار باقی خواهد ماند؟‌

به گزارش سايت روزنو، نشریه آلمانی زبان «تاگس اشپیگل» در گزارشی از روحانی به عنوان قهرمان توافق هسته ای یاد می کند. این نشریه اما یادآور می شود که تندروها در ایران ترجیح می دهند که توافق لغو شود.

 

این نشریه با اشاره به  فضای ایجاد شده پس از توافق هسته ای می نویسد:«شادی بزرگی بود. تقریبا بسیاری را آرام کرد. برنامه هسته ای ایران که از سوی غرب تهدیدی علیه صلح جهانی قلمداد می شد به طور موقت به حالت تعلیق درآمد. توافق هسته ای حاصل چندین سال مذاکره بود.

 اختلافات بسیاری با ایران در جولای ۲۰۱۵ میلادی نه تنها به پایان رسید بلکه مبنایی پایه ای برای همکاری جدید با جمهوری اسلامی ایران طرح ریزی شد. توافق هسته ای بیش از یک صد صفحه بود و در آن اشاره می شد که تهران مجاز به انجام چه اقداماتی می باشد و چه کارهایی را نباید انجام دهد. یک سال پیش آژانس بین المللی انرژی اتمی پایبندی ایران به تعهدات خود در برجام را تایید کرد. ایران در این میان تعداد سانتریفیوژهای خود را که برای غنی سازی اورانیوم مورد استفاده قرار می گیرند به شدت کاهش داد و از میزان ذخایر اورانیوم غنی شده خود نیز کاست. این پیش شرط لازم برای لغو بخش بزرگی از تحریم های بین المللی وضع شده علیه ایران بود. 

در آن زمان «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در دیدار با «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران در ژانویه سال ۲۰۱۶ میلادی اظهار کرد که این یک پیام تشویق قوی برای ایران است. با این حال، بسیاری از امیدها تاکنون برآورده نشده اند و نگرانی ها درباره سرنوشت برجام رو به رشد است. در این جا به پنج دلیل باقی ماندن مشکلات به خصوص میان ایران و امریکا در مسیر برجام اشاره می شود:

 

 

توافق هسته ای می تواند منجر به بروز اختلافات جدی در درون دولت امریکا شود. دونالد ترامپ رییس جمهوری منتخب از لغو توافق هسته ای و یا دست کم مذاکره دوباره درباره آن صحبت کرده است. در این میان تهران در حال حاضر به میلیاردها دلار مبلغ ازادشده از سوی دولت اوباما دسترسی دارد. همزمان با آن نفوذ ایران در منطقه گسترش یافته است. اخیرا کنگره امریکا محدودیت های تحریمی وضع شده علیه ایران در سال ۱۹۹۶ میلادی درباره سرمایه گذاری خارجی در آن کشور را به مدت ده سال دیگر تمدید کرد. 

با این حال، هنوز هیچ گونه شواهد اشکاری وحود ندارند که نشان دهند دولت جدید امریکا ایا واقعا خواستار خروج ازتوافق هسته ای است یا خیر. «جیمز متیس» وزیر دفاع امریکا که سابقه طولانی در ماموریت های مختلف در خاورمیانه دارد علیرغم همه شک و تردیدهایی که نسبت به برجام دارد موافق لغو آن نیست. «رکس تیلرسون» وزیر امور خارجه دولت ترامپ فراتر از آن اصلا مخالف توافق هسته ای نیست.

 

متیس واقع گرا استدلال می کند که خروج امریکا از برجام در شرایط کنونی بی معناست چرا که دیگر امضا کنندگان این توافق از جمله چین، روسیه، المان، فرانسه و بریتانیا خواستار پایبندی تمام طرفین به مفاد برجام و ادامه تجارت با ایران هستند. در نتیجه، امریکا در صورت تشدید تحریم ها علیه ایران تنها خواهد بود. در عوض، متیس باور دارد که باید فعالیت های ایران را به شدت کنترل کرد. علیرغم وعده های انتخاباتی احتمال آن وجود دارد که ترامپ در نهایت به این نتیجه برسد که آسیب  و ضرر لغو برجام بیش از سود آن خواهد بود. هم چنین، در صورت لغو برجام رابطه امریکا با روسیه که ترامپ خواستار تقویت آن است نیز دشوارتر خواهد شد. کرملین خواستار گسترش نفوذ خود در خاورمیانه از طریق ارتباط با ایران است. در نتیجه، روسیه اصرار دارد که برجام پابرجا باقی بماند.

 

 

توافق هسته ای به تنهایی حسن روحانی رییس جمهوری را نجات نمی دهد. او وعده های زیادی به مردم داده است. از جمله کاهش قیمت ها، رشد سرمایه گذاری های گسترده خارجی و ایجاد فرصت های شغلی جدید. این در حالیست که توافق هسته ای هنوز به رونق بزرگتر اقتصاد ایران پس از سال ها سختی کشیدن ایرانیان منجر نشده و امید ایرانیان براورده نشده است. 

بحران های اقتصادی در ایران ادامه دارند مهم ترین آن بیکاری جمعیت کثیری از ۱۵ تا ۲۴ ساله هاست. اکنون شاهد سرخوردگی عمیقی در جامعه ایران هستیم. در داخل انتظار ازادسازی وجود دارد با این حال، تندروهای سیاسی مانع این موضوع هستند. آنان از ابتدا توافق هسته ای را خیانت نسبت به مبانی انقلاب اسلامی و تسلیم در برابر غرب قلمداد می کردند. مقاومت از سوی آنان مشکلی بزرگ برای اصلاح طلبان به طور خاص است. آنان باید به طور مداوم توافق هسته ای را توجیه کنند و توضیح دهند که چرا هنوز بسیاری از مردم ایران از ثمرات برجام بهره مند نشده اند. لازم به ذکر نیست که تمدید تحریم ها از سوی کنگره امریکا کار آنان را در این زمینه دشوارتر ساخته است.

اکنون روحانی وضعیتی در حال خطر دارد. انتخابات در ماه مه پیش روست در نتیجه، برای او ضرورت دارد که هر چه زودتر جمعیت رای دهندگان و نظر مساعد آنان را به سوی خود جلب نماید. بدون جلب پشتیبانی او موقعیت بسیار دشواری در برابر نیروهای محافظه کار خواهد داشت.

 

 

در بروکسل تبادل اظهارات خصمانه میان ایران و ترامپ، اروپایی ها را نگران و عصبی کرده است چرا که آنان نیروی محرکه اصلی در توافق هسته ای بودند. در چند هفته گذشته، چندین نماینده از هیئت های مختلف اروپایی با مایکل فلیم مشاور امنیت ملی ترامپ دیدار کرده اند و به او گفته اند که امریکا نباید به طور یکطرفه توافق هسته ای با ایران را لغو کند.

یکی از دیپلمات های اروپایی در پایان ماه دسامبر گذشته به «فایننشال تایمز» گفته بود که اروپایی ها در صورت سخت گیری شدید ترامپ علیه تهران او را همراهی نخواهند کرد. تنها در صورتی که تهران اقدام تحریک آمیز بزرگی را انجام دهد اروپایی ها حاضر به حمایت از تصمیم ترامپ خواهند بود.

در هر صورت، بروکسل امیدوار است که بتواند همکاری بلند مدتی با تهران داشته باشد. در بیانیه ای که نمایندگان پارلمان اروپا در پایان اکتبر نوشتند این موضوع دیده می شود. پارلمان اروپا مصرانه از کمیسیون اتحادیه اروپا خواستار عادی سازی روابط با ایران به خصوص گسترش همکاری های نظامی میان دو کشور شده است.

در برخی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا اما نسبت به میل و اشتیاق بروکسل برای ایجاد روابط حسنه شک و تردیدهایی وجود دارد. در نتیجه کاملا محتمل است که بر سر موضوع ایران و توافق هسته ای با آن کشور میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا درگیری و مشاجره صورت گیرد.

 

 

در آلمان نیز در طول یک سال و نیم گذشته بحث های زیادی در این باره وجود داشته است. تابستان گذشته آژانس های امنیتی فدرال المان هشدار دادند که تهران در تلاش برای دستیابی به فناوری آلمان به منظور استفاده در برنامه هسته ای اش بوده است. در این میان، برخی از سیاستمداران از جمله «رودریش کیسوتر» عضو حزب اتحاد دموکراتیک مسیحی و نماینده آن حزب در بوندستاگ المان خواستار اقدامی قاطع علیه ایران شد. او اظهار کرد که آلمان و اتحادیه اروپا باید به ایران فشار آوردند تا به الزامات خود در چارچوب مفاد برجام پایبند باشد. هم چنین، او تهدید کرد در صورتی که آن چه او از آن تحت عنوا فعالیت های مخرب تهران یاد کرده است ادامه یابد تحریم های تازه ای علیه ایران وضع خواهند شد.

این در حالیست که در مقابل حزب سوسیال دموکرات آلمان دیگر شریک دولت ائتلافی نظری کاملا عکس دارد. «نیلز انن» سخنگوی سیاست خارجی آن حزب به «تاگس اشپیگل» گفت:«ما باید در کمی زمان دهیم تا اعتمادسازی متقابل صورت گیرد و درباره تحریم های تازه نباید گمانه زنی کرده و بحث را در این مسیر پیش ببریم». 

آنگلا مرکل صداعظام آلمان اخیرا دیدار با حسن روحانی را رد کرده بود در عوض، «زیگمار گابریل» معاون او و وزیر اقتصاد آلمان به تهران سر کرد تا درباره گسترش همکاری های اقتصادی با مقام های ایرانی مذاکره کند. درمقابل، در اقتصاد آلمان نوعی حس سرخوردگی دیده می شود. طبق آمار اتاق بازرگانی، صنعت و تجارت آلمان شرکت های آلمانی صادرات خود با ایران را به میزان ۱۵ درصد از سال ۲۰۱۶ میلادی به این سو افزایش داده اند با این حال، هنوز راهی طولانی برای رشد چهار برابری حجم تجارت و رساندن آن به میزان ده میلیارد یورو در نظر گرفته شده باقی مانده است. یکی از موانع اصلی روابط تجاری آلمان با ایران ترس بانک های آلمانی از ارائه وام به ایران بدلیل نگرانی از مواجهه با تحریم های احتمالی واشنگتن است. این وضعیت درگیری ها و هراس سرمایه گذاران و بانکداران آلمانی اختمالا با روی مار آمدن ترامپ رییس جمهروی جدید ارمیکا تشدید خواهد شد.

دستیابی به موفقیت در مذاکرات هسته ای به عنوان روزی بزرگ قابل ستایش است البته تنها بدین خاطر که سبب شد تا برنامه هسته ای ایران تا حد زیادی متوقف شود. در آن زمان بسیاری از دیپلمات ها بر این باور بودند که تهران نقش سازنده تری را ایفا خواهد کرد و به کاهش دامنه جنگ و خونریزی در خاورمیانه کمک می کند. اما امیدواری ها کوتاه مدت و موقت بودند. ایران از قید و بند تحریم ها رها شد و درآمدهای نفتی اش افزایش یافت این موضوع سبب افزایش قدرت آن کشور در سطح منطقه ای شد.

 به گزارش روزنو، این امر به ویژه در جنگ سوریه آشکارتر است.تا به امروز تهران یکی از وفادارترین متحدان بشار اسد بوده است. ایران انواع کمک ها را به شبه نظامیان شیعه در منطقه رسانده است. برای مثال، ازادسازی دوباره حلب بدون کمک های ایران ناممکن و غیر قابل تصور بود.