کمتر از دو ماه دیگر دوره ششم مجمع تشخیص مصلحت نظام به پایان میرسد و رهبر معظم انقلاب باید اعضای دور هفتم را منصوب کنند. چند روز پیش محمدرضا باهنر عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت که در یکی از روزهای ماه اسفند رهبر معظم انقلاب اعضای جدید مجمع را اعلام خواهند کرد.
به گزارش روز نو؛ این سخنان به زمانی مربوط است که رئیسی با سابقه 27سال ریاست بر این مرجع مشورتی به رهبر معظم انقلاب، هنوز در قید حیات بود و به احتمال بسیار با معرفی اعضای جدید توسط رهبر انقلاب، آیتالله هاشمی رفسنجانی همچنان در راس این شورای مهم حکومتی ماندگار بود. اما آخرین ساعات روز یکشنبه 19دی ماه به ناگهان همه چیز تغییر کرد و یکی از بزرگترین سیاستمداران معاصر ایران که 27 سال نیز بر مجمع تشخیص مصلحت ریاست کرده بود، درگذشت. اینک اعلام اسامی اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام با یک اتفاق مهم سیاسی نیز همراه خواهد بود و آن انتخاب شخصی به جانشینی آیتالله هاشمی رفسنجانی در راس این مجمع مهم است.
درگذشت آیتالله هاشمی سئوالات متعددی را با خود به فضای سیاسی کشور تزریق کرد که یکی از آنها، همین جانشینی ایشان در منصب ریاست مجمع تشخیص است. سئوالی که در روزهای پس از درگذشت آیتالله هاشمی پررنگتر نیز شده است «چه کسی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در ساختمان قدس در مرکز شهر تهران خواهد شد؟» این سئوال البته متناسب با فضای جدید این گونه بیشتر مطرح است«چه کسی جانشین آیتالله هاشمی رفسنجانی خواهد شد؟» سئوالی که گویی با خود الزاماتی نیز دارد وآن ظرفیت، توانایی و مشابهت شخصی است که قرار است به جای سیاستمدار انقلابی ایران بنشیند. مرضیالطرفین باشد، امین رهبری باشد، واجد قدرت مدیریت مجمعی باشد که در داخل خود سران کشور عضوند ودهها ویژگی دیگری که در هاشمی رفسنجانی جمع شده بود که گویی قبای ریاست مجمع تشخیص را متناسب با او دوخته بود.
بر اساس اصل 112 قانون اساسی کشورمان «اعضای ثابت و متغیر این مجمع را مقام رهبری تعیین مینماید» بر همین اساس اگرچه برخی رسانهها در این باره گمانهزنی میکنند، اما مسئولین و چهرههای سیاسی حاضر در مناصب رسمی نظام از ورود به این حوزه اجتناب میکنند.
در یکی دو روز اخیر پس از درگذشت آیتالله هاشمی برخی از رسانهها شروع به گمانهزنیهایی در این باره کردهاند و نامهایی چون دکتر حسن روحانی، حجتالاسلام ناطق نوری، آیتالله هاشمی شاهرودی، آیتالله آملی لاریجانی و چهرههای سیاسی دیگری چون علیاکبر ولایتی و غلامعلی حداد عادل را مطرح کردهاند.
حسن روحانی
اگر الگوی روسای مجمع تشخیص مصلحت نظام را مورد بررسی قرار دهیم؛ خواهیم دید اولین رئیس این مجمع آیتالله خامنهای –رئیس جمهوری وقت- بوده که در حکمی از سوی امام خمینی به عنوان عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام انتخاب و در نهایت به عنوان ریاست این مجمع مشغول به فعالیت شدند. سایت خبری فرارو در این باره نوشته است: با پایان یافتن این دوره از فعالیت مجمع در سال 1375 بار دیگر مجمع شروع به فعالیت کرد و ریاست آن را آیتالله هاشمی رفسنجانی برعهده گرفت. کسی که رئیس جمهوری وقت ایران را نیز برعهده داشت. اما در دوره محمد خاتمی و احمدینژاد با حکم رهبر معظم انقلاب، هاشمی رفسنجانی همچنان ریاست مجمع تشخیص را تاکنون برعهده داشت. علاوه بر موارد بالا حسن روحانی از نظر دیگری به دوران ریاست آیتالله خامنهای و هاشمی رفسنجانی بر مجمع شباهت دارد. همه روسای مجمع تشخیص مصلحت، اجتهاد حوزوی داشته و سابقه حضور در مجلس خبرگان رهبری و یا مجلس شورای اسلامی را هم در کارنامه خود دارند و به نظر این سابقه به آنها این ظرفیت را میداد تا از سازوکارهای مجالس خبرگان و شورای اسلامی آگاه باشند و بتوانند در مواقع اختلاف تصمیمگیری بخردانهای داشته باشند. اجتهاد حوزوی نیز همواره چراغ راه آنها برای هدایت کشوری با قوانین اسلامی بوده است. حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران هم اکنون عضو مجلس خبرگان رهبری است، همانند هاشمی رفسنجانی که همزمان عضو مجلس خبرگان و ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام بود. وی البته سابقه نمایندگی مجلس شورای اسلامی را هم دارد.
ناطق نوری
علیاکبر ناطق نوری جزو ریش سفیدان انقلاب اسلامی است که در سالیان گذشته نشان داده همچنان دغدغه مصالح نظام را دارد. او به قدری مصالح نظام برایش اولویت دارد که پای خود را از دعواها و کشمکشهای سیاسی کنار کشیده و تنها نسبت به عواقب این اقدامات هشدار میدهد. وی از جمله انقلابیون پیشکسوت کشور است که هم اکنون در قید حیات است. از سویی دیگر وی نزدیکترین فرد به هاشمی رفسنجانی در تصمیمگیریهای مجمع تشخیص مصلحت نظام بود و هم اکنون نیز از نزدیکان و معتمدین رهبری انقلاب است. کسی که ریاست دفتر بازرسی رهبری را نیز بر عهده اوست. ناطق نوری سالیان سال است که در مجمع تشخیص مصلحت حضور دارد و در این عرصه دارای تجربه است. او ریاست قوه مقننه را هم پیش از این عهدهدار بوده است. اهمیت این سابقه از آن جهت است که مجلس به عنوان یکی از نهادهایی به حساب میآید که با مجمع تشخیص مصلحت سروکار دارد و لذا درک فضای بین این دو نهاد امتیاز وی محسوب
میشود.
هاشمی شاهرودی
هاشمی شاهرودی هم مانند حسن روحانی و آیتالله خامنهای دارای درجه اجتهاد است و مشابه حسن روحانی عضو مجلس خبرگان رهبری است. فرارو درباره هاشمی شاهرودی نوشته است: مهمترین حکم خود را از رهبری به عنوان ریاست قوه قضاییه گرفته است. شاهرودی سابقه عضویت در شورای نگهبان را هم در کارنامه خود دارد و در آخرین حکمی که از رهبری انقلاب گرفته عهدهدار مسئولیت «ریاست هیات عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سهگانه» شده است. وی هم اکنون نایب رئیس دوم مجلس خبرگان رهبری است.
آملی لاریجانی
اما نامهای دیگری نیز در میان محافل دیگر شنیده میشود. رئیس قوه قضاییه اگرچه نسبت به بقیه نامزدهای این منصب و البته کسان دیگری که جانشین آنها در ریاست قوه قضاییه شده، جوانتر است، اما به نظر میرسد که به دلیل سپردن فرمان دستگاه قضا به وی از سوی رهبر انقلاب مورد اعتماد ایشان بوده است و در مدت حضور در قوه قضاییه تمرین مدیریت کرده است.
حجتالاسلام رئیسی
انتخاب به جانشینی آیتالله واعظ طبسی، روحانی باسابقهای که نزدیک به چهار دهه تولیت آستان قدس رضوی را برعهده داشت، نام حجتالاسلام رئیسی را برای هر منصب خطیر دیگری در جمهوری اسلامی مطرح میکند. جوانتر بودن وی نسبت به برخی دیگر از نامزدهای مناصب عالی نظام، امتیازی است که وی دارد.
در این میان برخی از رسانهها به کسان دیگری نیز اشاره کردهاند که البته قرائن ضعیفتری درباره آنها موجود است. نامهایی چون سیداحمد خاتمی، علیاکبر ولایتی و غلامعلی حدادعادل نیز از آن جمله است. که البته انتخاب کسان غیر معممی چون این دو نفر آخر به لحاظ سابقه روحانی بودن روسای سابق مجمع تشخیص کمی بعید به نظر میرسد. باید کمتر از دوماه دیگر صبر کرد و دید رهبر معظم انقلاب چه کسی را به جانشینی یکی از موثرترین و باسابقهترین چهرههای سیاسی پس از انقلاب در جایگاه ریاست این مجمع عالی مشورتی انتخاب خواهند کرد.
*همدلي