«صادق زیباکلام» و «یحیی آل اسحاق»  اندیشه های آیت الله هاشمی رفسنجانی را متاثر از امیرکبیر دانستند و اظهار داشتند: او دارای شخصیتی سیاسی و انعطاف پذیر بود که با مدیریت اقتصادی و گفتمان سیاسی خود به بازسازی آسیب ها و خسارت های ناشی از جنگ پرداخت و کشور را به بهترین صورت اداره کرد.

 
به گزارش روز نو؛ «سردار سازندگی» شایسته ترین لقبی به شمار می رود که در حوزه اقتصاد به آیت الله اعتدال گرا نسبت داده شده است زیرا او در زمان ریاست جمهوری خویش با درک صحیحی از چالش‌های اقتصادی که ایران را به ویژه با بروز خسارت های ناشی از جنگ تحمیلی تهدید می کرد، کوشید تا با طراحی و اجرای سیاست توسعه‌ اقتصادی، زمینه های تعالی و پیشرفت کشور را فراهم آورد و به این علت دولت ایشان به «دولت سازندگی» مشهور شد.
 
وی همواره بر این امر توجه داشت که برای پیگیری سیاست صدور انقلاب و الگو قرار گرفتن نظام اسلامی در جهان می بایست از اقتصادی توانمند و پویا بهره مند بود تا اینگونه این مهم را بتوان به بهترین صورت به همگان معرفی کرد.
 
آیت الله هاشمی رفسنجانی که سابقه سال ها مجاهدت و تحمل زندان را در کارنامه مبارزه ای خود با رژیم ستمشاهی داشت در شرایطی ریاست جمهوری را بر عهده گرفت که ایران به لحاظ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در شرایط مطلوبی به سر نمی برد و او با درک شرایط تاریخی ایران در پی نوسازی و ترمیم کشور پس از دوران دفاع مقدس برآمد و با انتخاب ترکیبی همگون و هماهنگ برای کابینه خود، گام در مسیر سازندگی ایران گذاشت.
 
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت درگذشت آیت الله هاشمی رفسنجانی رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام در گفت و گو با «صادق زیباکلام» عضو هیات علمی دانشکده علوم سیاسی دانشگاه تهران و «یحیی آل اسحاق» وزیر بازرگانی دولت دوم سازندگی به تبیین و تحلیل سیاست های دولت در آن زمان پرداخت.
 
- مروری بر گفتمان سیاسی آیت الله هاشمی رفسنجانی در گفت و گو با صادق زیباکلام:
** شخصیت سردار سازندگی متاثر از امیرکبیر
زیباکلام درباره تاثیرپذیری آیت الله هاشمی رفسنجانی از امیرکبیر، گفت: در تفکر ذهنی ایشان، شخصیت امیرکبیر یک اسطوره به شمار می رفت و به نوعی، احساس می کرد مسیر و اقدام هایی که امیرکبیر می کوشید برای ایران انجام بدهد؛ بازسازی، نوسازی و تبدیل ایران به کشوری توسعه یافته و مدرن بود. از این رو می توان گفت پس از پایان جنگ تحمیلی آیت الله هاشمی رفسنجانی به این نتیجه رسید برای کشور فرصتی تاریخی به وجود آمده است تا با حرکت در مسیر اصلاحات مدنظر امیرکبیر و ادامه دادن کارهایی که این مصلح ایرانی می خواست بیش از 150 سال پیش در کشور انجام دهد، توسعه و آبادانی را برای کشور خویش به ارمغان آورد. آیت الله هاشمی رفسنجانی همواره متاثر از امیرکبیر بود و این امر به صورت غیرمستقیم و با پایان دفاع مقدس اندیشه، عقاید و تفکرهایی که او از ایران پیشرفته داشت به اوج خود رسید زیرا در آن زمان، پس از جنگ و فروکش کردن مشکل های ناشی از آن، مسایل داخلی و بحران هایی که در سال های نخست بعد از پیروزی انقلاب اسلامی وجود داشت، سبب شد تا ایشان این دوره را فرصتی تاریخی برای سازندگی ایران قلمداد کند و به سازندگی بپردازند.
 
**آیت الله هاشمی رفسنجانی شخصیتی سیاسی و انعطاف پذیر
عضو هیات علمی گروه دانشکده علوم سیاسی دانشگاه تهران درباره بینش سیاسی دولت سازندگی بیان کرد: آیت الله هاشمی رفسنجانی دارای شخصیتی سیاسی و انعطاف پذیر بود که در نخستین دولت او، جریان های سیاسی متفاوت حضور داشتند. برای نمونه در کابینه دولت سازندگی از یک طرف حسین کمالی، سیدمحمد خاتمی، مصطفی معین و بیژن نامدار زنگنه با اندیشه های اصلاح طلبانه حضور داشتند و از طرفی دیگر مصطفی میرسلیم، محمدرضا هاشمی گلپایگانی، علی اکبر ولایتی و علی محمد بشارتی با گرایش اصولگرایی مشاهده می شدند. بنابراین آیت الله هاشمی رفسنجانی بیش از آن که به خط و مشی سیاسی افراد کابینه توجه داشته باشد به تجربه آنها از مسایل اجرایی و توان مدیریتی تکیه داشت.
 
**تنش زدایی، سیاست خارجی دولت آیت الله هاشمی رفسنجانی
این فعال سیاسی با اشاره به سیاست خارجی دولت سازندگی، اظهار داشت: این روحانی نستوه در حوزه سیاست خارجی بدون اینکه اعلام کند به دنبال تنش زدایی با کشورهای همسایه، اروپا و ... بود. در صورتی که نیروهایی در داخل کشور این سیاست ها را با چالش روبه رو می کردند و همین امر سبب می شد تا سیاست های دولت سازندگی برای ارتباط با اروپا با پیشرفت چندانی همراه نباشد. هر چند در زمینه تنش زدایی موفقیت هایی به دست آورد و از آن جمله می توان به برقراری ارتباط نزدیک با کشورهای همسایه به ویژه عربستان اشاره داشت در این دوره روابط ایران با این کشور بهبود و گسترش چشمگیری یافت تا آنجا که محمدعلی هادی نجف آبادی معاون کنسولی و پارلمانی وزارت امور خارجه در دولت سازندگی، این روابط را به 2 بال یک پرنده تشبیه کرد که این پرنده را جهان اسلام می دانست.
 
** دفاع از منافع ملی، اندیشه آیت الله هاشمی رفسنجانی
زیباکلام، توجه به حفظ منافع ملی را یکی از ویژگی های یاردیرینه انقلاب دانست و افزود: رییس دولت سازندگی یک دهه پس از انقلاب و در دوران سازندگی اعتقاد به دشمنی با هیچ یک از کشورهای جهان نداشت و با تمام وجود به دنبال آبادانی و سازندگی بود. البته این موضوع به آن معنا نیست که وی اعتقاد داشت باید تسلیم آمریکا یا کشورهای غربی شد بلکه آیت الله هاشمی رفسنجانی دفاع از منافع ملی را در برابر تمام کشورهای دیگر در دستور کار خود قرار می داد. او بر این باور بود می توان مانند چین، روسیه و بسیاری از کشورهای دیگر با غرب ارتباط داشت و در جریان آن ذره ای از منافع ملی کشور با خطر روبرو نشود.
 
**سردار سازندگی نماد اعتدال و میانه روی
عضو هیات علمی دانشکده علوم سیاسی دانشگاه تهران، آیت الله هاشمی رفسنجانی را کنشگری تاریخی توصیف کرد و گفت: رییس دولت سازندگی از لحاظ تاریخی نماد اعتدال و میانه روی محسوب می شد که با تمام وجود اقتصاد آزاد را راه حل مشکل های موجود در کشور می دانست، همان مدلی که موفقیت آن در بسیاری از کشورهای دیگر به اثبات رسیده و انقلابی اقتصادی را به وجود آورده بود. او می کوشید تا از دخالت دولت در امر اقتصاد جلوگیری کند زیرا باور داشت با این نوع از اقتصاد توفیق چندانی به دست نخواهد آمد به همین دلیل تلاش می کرد با دوری از اقتصاد دولتی، یک نوع اقتصاد بازار آزاد به وجود آورد که در کشورهای دیگر در چند دهه کارآمدی خود را نشان داده بود.
 
** کتاب «هاشمی بدون روتوش» نتیجه 6 سال گفت و گو با سردار
این فعال سیاسی درباره هدف خویش از نوشتن کتاب «هاشمی بدون روتوش»، توضیح داد: در این کتاب نشان داده شده است، افرادی که بسیاری از مسایل سال های نخستین انقلاب مانند ادامه جنگ و تسخیر سفارت آمریکا را به آیت الله هاشمی رفسنجانی نسبت می دهند به وضعیت و شرایط تاریخی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی اشراف نداشتند یا در پی غرض ورزی با آیت الله بودند وگرنه اگر فردی از شرایط کلان سیاسی و اجتماعی ایران در آن روزگار آگاهی داشته باشد متوجه خواهند شد موقعیت آن روز جامعه به سمت مسیری پیش می رفت که همگان را تحت تاثیر قرار می داد و از این رو نباید از روند و وضعیت جامعه ایران غافل شد.
 
- مروری بر رویکرد اقتصادی آیت الله هاشمی رفسنجانی در گفت و گو با یحیی آل اسحاق:
** تصمیم گیری در حوزه اقتصاد برپایه شرایط خاص
آل اسحاق، آیت الله هاشمی رفسنجانی را شخصیتی جدی و کلیدی دانست که نقش مهمی در انقلاب اسلامی و حوادث پس از آن داشت در این ارتباط گفت: او در حوزه مسایل اقتصادی از دیدگاه های خاص مربوط به خود برخوردار بود که به تناسب تغییر و تحول ها موقعیت های زمانی و مکانی و شرایط خاص آن دوره طرح های مورد نظرخویش را عملیاتی می کرد. تسلط وی بر بخش های دیگر سیاسی سبب می شد تا ایشان بتواند به خوبی در برهه های حساس به تصمیم گیری های صحیح در زمینه مسایل اقتصادی کشور بپردازد. آیت الله هاشمی رفسنجانی که جانشینی فرماندهی کل قوا را در دوره جنگ بر عهده داشت با توجه به نیاز کشور برای اداره جنگ، تمام شرایط را برای سیاستگذاری در نظر می گرفت. برای نمونه در آن زمان در هر وزارتخانه یک معاونت جنگ تشکیل شده بود که باید با فرماندهی او نیازهای اقتصادی جنگ را تامین می کرد. بدین دلیل وی به بهترین شکل توانست اقتصاد جنگی را با آگاهی بر محدودیت های موجود مدیریت کند.
 
**خطبه های نماز جمعه سردار سازندگی، هدایت گر نظام اقتصادی
وزیر بازرگانی دولت دوم سازندگی، اظهار داشت: در شرایط پس از پیروزی انقلاب اسلامی، آیت الله هاشمی رفسنجانی خطبه های نماز جمعه را به مسایل اقتصادی و عدالت اجتماعی اختصاص می داد و این خطبه ها، نظام اقتصادی ایران را به مسیری ویژه رهنمون می ساخت. او با توجه به شرایط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی که کشور با آن روبرو بود سعی می کرد تا در خطبه های نماز جمعه آگاهی خود بر نیازهای جامعه را به مردم نشان دهد و با این روش به مدیریت جامعه می پرداخت.
 
** پایه گذاری صنعت های پتروشیمی، فولاد، سدسازی و نیروگاه ها در دولت آیت الله اعتدال گرا
آل اسحاق درباره مشکل های کشور در دهه 60، بیان کرد: ایران پس از پایان جنگ تحمیلی با دو مساله جبران خسارت های ناشی از جنگ و برطرف ساختن نیازهای مردم دست به گریبان بود. شهرهای مختلف کشور در هشت سال جنگ نابرابر، خسارت های فراوانی را متحمل شدند و از طرفی دیگر مردم با مشکل های اقتصادی بسیاری روبرو بودند که در دوران جنگ هیچ کدام از آنها تامین نشده بود. بنابراین ضرورت اجرای برنامه توسعه کشور به خوبی احساس می شد.
 
از این رو هدایت و برنامه ریزی برای سازندگی و توسعه احتیاج به مدل خاص اقتصادی، نظام مدیریتی و کنترل، نظارت و پیگیری داشت که آیت الله هاشمی رفسنجانی به عنوان رییس دولت سازندگی این موارد را در دستور کار خویش قرار داد و به مدیریت این مشکلات مبادرت ورزید. برای نمونه در سال های پس از جنگ در زمینه توسعه، دولت می خواست در حوزه لاستیک نیاز کشور را تامین و برطرف کند؛ تمام نیاز ایران به لاستیک در سال 200 هزار تن بود که 100 هزار تن در داخل تولید و 100 هزار تن دیگر وارد می شد. با تصمیم دولت قرار شد تا کارخانه های لاستیک سازی افزایش یابند. از این رو آیت الله هاشمی رفسنجانی دستور داد با سرمایه ای که از کم کردن واردات انباشته می شد، کارخانه های جدید لاستیک سازی راه اندازی شوند و با ایجاد کارخانه هایی در این زمینه و تولید 130 هزار تن لاستیک در سال، ایران در تولید این محصول به خودکفایی رسید.
 
ایشان در دوره سازندگی از یک طرف با شرایط سخت اقتصادی روبرو بود و از طرفی جریان مخالف سیاسی نیز وجود داشت که او با صبوری این مسیر سخت را ادامه می داد و با این وجود پایه های نخستین پتروشیمی، فولاد، سدسازی، نیروگاه ها و ... را در همان دوره مهیا کرد که جامعه امروز نیز شاهد توسعه و پیشرفت در این حوزه ها است.
 
** آیت الله هاشمی رفسنجانی، امیرکبیر امروز ایران
وزیر بازرگانی دولت دوم سازندگی در پایان این روحانی اعتدال گرا را امیرکبیر ایران دانست و گفت: نگاهی به زندگی او نشان می دهد رییس دولت سازندگی انسانی خودساخته و دلسوز بود که در زندگی مشکل های بسیاری را تحمل کرد. وی در دوره حکومت پهلوی نخستین روحانی به شمار می رفت که در حوادث 15 خرداد 1342 خورشیدی دستگیر و به سربازی اعزام شد. او در دوران زندان مطالعه های زیادی داشت که در دوران بعدی زندگی اش تاثیر گذاشت. همچنین آیت الله هاشمی رفسنجانی کتاب «امیرکبیر قهرمان مبارزه با استعمار» نوشت که نشان دهنده تاثیر شخصیت این بزرگمرد تاریخ در زندگی و مدیریت ایشان است.