مشروعیت حکومت از دیدگاه مولای متقیان منوط به پذیرش خلافت از سوی مردم است. بر همین اساس، علی (ع) با داشتن شایستگی‌های فراوان و بی‌مانند و با بهره‌مندبودن از تمام شرایط حکمرانی و نیز وصیت پیامبر گرامی اسلام در غدیر خم، وقتی می‌بیند شرایط زمانی و مکانی و خواست عمومی جامعه، اقتضای حکومت او را برنمی‌تابد... 

 ضمن بیان صریح رأی و نظر خود، براي تصدی خلافت و کسب کرسی حکومت اصرار نمی‌کند و به آزادی انتخاب مردم احترام می‌گذارد، حتی اگر این رویه به ٢٣ سال خانه‌نشینی شایسته‌ترین رهبر جامعه بینجامد. هدف از حکومت در اندیشه علی(ع) که همان اهداف دین اسلام است، برقراری حق و عدالت و مبارزه با باطل است؛ عدالت در همه وجوه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی آن، مراد و مقصود مولی‌الموحدین است و هرگز نگاه او به مقوله عدالت تک‌بعدی نیست. حساسیت علی (ع) در حفظ بیت‌المال و رعایت حق‌الناس، محکم و جدی است و خود را به رعایت حقوق مخالفان و آزادی بیان آنها به‌عنوان والی مسلمین مسئول و پاسخ‌گو می‌داند. به بیان امروزی عدالت در همه عرصه‌ها اصلی‌ترین خط قرمز حکمرانی علی (ع) است، از این روست که جورج جرداق مسیحی سبب شهادت امام علی را شدت عدالت آن امام می‌داند. از سوی دیگر، مواجهه علی با مخالفان و دشمنان، مبتنی بر مدارا و تحمل و به دور از هرگونه افراط و تفریط است و با مشی اعتدال با آنان رفتار می‌کند. علی (ع) حفظ حقوق مخالفان را مادامی که نظم و امنیت جامعه را برهم نزده‌اند، امری واجب می‌داند که نمونه بارز آن را در رفتار آن حضرت با خوارج مي‌توان ديد. امام علی (ع) پا را از این هم فراتر گذاشته و اصل اساسی دیگری را در روابط اجتماعی مطرح می‌کند که امروزه از آن با عنوان قاعده طلایی اخلاق نام برده می‌شود. آن حضرت در نامه‌ای به فرزند خویش، امام حسن مجتبی (ع) می‌فرماید: «آنچه را برای خود دوست‌داری، برای دیگران هم دوست بدار و آنچه تو را خوش نیاید، بر دیگران هم مپسند». البته امام تأکید مي‌كند حق همواره با تکلیف همراه است و از این منظر عموم مردم هم در قبال جامعه مسئولیت‌هایی دارند و در این میان توصیه امام علی به مردم همواره حفظ اعتدال در همه شرایط و پرهیز از افراط و تفریط است. نیاز امروز جامعه ایران این است که به جای شعار و حرف، کاربست عملی سیره و سنت علی (ع) را در رفتار و کردار خود جاری و ساری کنیم. اگر امروز به فکر کاستن شکاف طبقاتی و لزوم محرومیت‌زدایی هستیم، اگر به برخورد با اشرافی‌گری باور داریم، اگر ساده‌زیستی حاکمان را می‌پسندیم و انتظار آن را داریم،  اگر مبارزه با رانت و ویژه‌خواری را طلب می‌کنیم، اگر به آزادی‌های سیاسی و اجتماعی در چارچوب قانون معتقدیم، همه اینها در دوره حکمرانی علی (ع) با وجود همه مشکلات، تنگناها و مخالفت‌ها محقق شده و معیاری دقیق در اختیار ما گذاشته است.