واضح و مبرهن است که منظور از حاکمیت علوی؛ گسترش تفکر، نگاه و عملکرد حضرت علی(ع) در تمام شؤون حکومتداری است. ازاینرو اگر شاخصهای حکومتداری حضرت علی را بشناسیم، خواهیم فهمید که کاملترین و بهترین نوع حکومتداری، حکومتداری علوی است. بدین سبب زمانی هم که جمهوری اسلامی ایران شکل گرفت، امام خمینی(ره) که زمام اداره کشور را در دست داشت، الگوی حرکتش را حکومتداری علوی قرار داد و بر این اساس نیز حرکت کرد و با استناد به این شیوه از حکومتداری، پاسخ تمام کسانی که دین را از سیاست جدا میخواندند، داد. اما نکته اینجاست که ویژگیهای حکومتداری علوی چیست که میتواند سرمشقی باشد برای تمام حاکمانی که میخواهند در مسیر عدالت حرکت کنند. نخستین شاخصهای که میتوان نام برد «عدل علی(ع)» است. یعنی رعایت عدالت در همه موارد از بیتالمال گرفته تا محاکمه افراد، این امام بزرگوار عدالت را سر لوحه حکومتداری قرار داده است. در خصوص رعایت انصاف و عدل در زمینه حق مردم در روایات آمده است که حضرت علی(ع) روزهای جمعه همه اموال بیتالمال را به مستحقین میرسانید و نماز میگذاشت و میفرمود: «این نماز در روز قیامت گواهی میدهد که من همه بیتالمال را به صاحبانش دادم.» از این جهت با نیمنگاهی به احادیث و روایات میتوان دید که حقالناس در حکومتداری علی(ع) چه جایگاهی داشته است. در یکی از احادیث در این ارتباط آمده است که روزی عقیل از حضرت علی(ع) درخواست مقداری پول از بیتالمال کرد و علی(ع) هنگام اتمام نمازش در مسجد به او گفت که درباره کسی که به همه این مسلمانان(که در مسجد برای نماز اجتماع کرده بودند) خیانت کند، چه میگویی؟ عقیل گفت که فرد بدی است و امام علی به وی پاسخ داد که این درخواست که پولی بیشتر از حقت از بیتالمال میخواهی، یعنی من به همه این مسلمانان خیانت کنم.
این شیوه عدالت در حکومتداری علی است اما در جامعه میبینیم که پولهایی که به رسم امانت از سوی مردم در جایی نگهداری و سرمایهگذاری میشود اما فرد مسوول، رعایت امانتداری را نمیکند که اگر رعایت امانتداری میشد، این روزها صحبت از رقمهای آنچنانی در اختلاسها یا بانکها به گوش نمیرسید.
درباره مجازات افراد نیز چنین است. بدینترتیب که حضرت علی(ع) میفرماید: عدالت هر چیزی را در جای خود قرار دادن است. یعنی اگر فردی خطایی کرد، به اندازه اشتباه و خطایش مجازات شود و نه بیشتر و حتی کمتر. در زمان حکومتداری ایشان فردی از بیتالمال دزدی کرد و حضرت علی جزای این امر را قطع انگشتان دزد قرار داد. بنابراین عدالت واقعی اگر جاری باشد، افراد به اندازه سهم خطایشان در دادگاههای عادلانه مجازات میشوند و اگر گناهی نداشته باشند نیز آزاد خواهند شد.
همچنین انتقادپذیری نیز از ویژگیهای بارز حکومتداری علوی است. البته کسانی که میخواهند نقد کنند باید نفی را کنار بگذارند و به جهت اصلاح، مواردی که حجت شرعی و اخلاقی را دارد عنوان کنند. بیان مطالبی غیرواقع برای تخریب افراد، تهمت زدن است که در اسلام نیز این عمل بسیار تقبیح شده است. اما متاسفانه برخی در کشور این موارد را فراموش میکنند و سعی میکنند به هر ترتیبی در لوای انتقاد، مطالبی را مطرح کنند که سند و مدرک معتبری هم برای آن ندارند. این سیره علی علیهالسلام نیست.
شاید عمل به این شیوه سخت باشد ولی قطعا معنای واقعی حکومتداری است که اگر سرلوحه حاکمان قرار گیرد، بسیاری از مشکلات امروز در منطقه و جهان حل خواهد شد و نقطه پایانی بر جنگها نیز خواهد بود.