تلاش های دیپلماتیک دولت های منطقه ای و فرامنطقه برای کنترل تنش میان تهران و ریاض طی روزهای پیش مورد توجه رسانه های عربی قرار گرفت. برخی از این رسانه ها با دیدی نقادانه به رویکرد دشمنی جویانه عربستان در قبال ایران پرداخته اند.

«فرانک والتر اشتاین مایر» وزیر امور خارجه آلمان آخرین چهره مطرح بین المللی بود که در واپسین روزهای هفته گذشته راهی ریاض شد تا در زمینه مسایل منطقه ای و نیز روابط پرتنش سعودی ها با ایران با آنان رایزنی کند. وی پیش از ورود به ریاض، شامگاه سه شنبه سیزدهم بهمن ماه 1394 خورشیدی در صدر یک هیات سیاسی، اقتصادی و مطبوعاتی به تهران آمده بود. وزیر امور خارجه آلمان دستورکار اصلی سفر خود را کاهش تنش میان تهران و ریاض اعلام کرده بود.

اشتاین مایر روز یک شنبه یازدهم بهمن ماه در گفت و گو با روزنامه آلمانی «ولت ام زونتاگ» گفته بود منافع ما اقتضا می کند که همه کوشش های خود را انجام دهیم تا تنش ها تشدید نشود. ما باید از همه توان خود برای باز نگاه داشتن کانال های ارتباطی استفاده و به اعتمادسازی میان 2 طرف کمک کنیم چراکه هر نوع تشدید تنش میان تهران و ریاض، تلاش برای یافتن راه حل را سخت تر خواهد کرد.

این نخستین بار نیست که یک مقام بلندپایه با هدف تنش زدایی میان ایران و عربستان اقدام می کند. پیش از این نیز «شی جین پینگ» رییس جمهوری چین و «محمد نوازشریف» نخست وزیر پاکستان با هدف میانجیگری میان ایران و عربستان به خاورمیانه سفر کرده اند.

این گزارش در بردارنده مهم ترین محور تحلیل هایی است که در رسانه های عربی درباره میانجیگری برخی کشورها برای تنش زدایی میان ایران و عربستان منتشر شده است.

** پکن به دنبال جاده ای به سمت توافق منطقه ای

تارنماهای «البدیل» مصر و «ایلاف» عربستان تلاش کشوری نظیر چین برای تنش زدایی میان ایران و عربستان را در راستای منافع پکن ارزیابی کردند. نیاز چین به انرژی و بازارهای ایران و عربستان در کانون توجه این رسانه ها قرار گرفت.

به نوشته بیست و ششم دی ماه تارنمای البدیل، افزایش تنش میان ایران و عربستان به سود سرمایه گذاری های چین در خاورمیانه نیست. چین طی دهه های پیش سرمایه گذاری خود در منطقه را تقویت کرده است. این مساله سبب شد تا برای حفظ آن تلاش کند. به گزارش البدیل، تحلیلگران بر این باورند که برداشتن تحریم ها از پیش روی ایران راه را برای چین هموار کرده تا با ایران قراردادهای بازرگانی امضا کند.

در این ارتباط، «محمد مازن» کارشناس عرب زبان بخش بین الملل خبرگزاری «شینهوا»، سی ام دی ماه به تارنمای ایلاف گفت: با توجه به اوضاع پیچیده خاورمیانه، سفر رییس جمهوری چین به عربستان، ایران و مصر از چند جهت دارای اهمیت است؛ نخست این که اوضاع امنیتی منطقه در نتیجه قدرت یابی گروه داعش، جنگ داخلی سوریه، اختلاف میان آمریکا، ترکیه و روسیه و تنش میان ایران و عربستان ناگوار است. همه این مسایل منافع چین را در منطقه تهدید می کند. چین نخستین وارد کننده نفت جهان است که بیشتر ِ آن را از خاورمیانه وارد می کند. از این رو سفر شی به 2 کشور تامین کننده انرژی می تواند ضمانتی برای امنیت انرژی چین باشد.

نکته دیگر این که رییس جمهوری چین با سفر به سه کشور موثر منطقه تلاش کرد طرف های مهم خاورمیانه را به سوی صلح و ثبات از طریق توافق سوق دهد. این توافق در راهبرد «یک کمربند- یک جاده» که 2 سال پیش مطرح شده بسیار محوری و در خدمت منافع اقتصادی است.

رییس جمهوری چین در این سفر تلاش کرد راهبردهای توسعه سه کشور را با ابتکار عمل یک جاده- یک کمربند که هدف آن پیوند میان قاره های اروپا، اسیا و آفریقا است، ارتباط دهد. در نتیجه، وی بر آن شد تا اعتماد متقابل و سطح تعامل اقتصادی میان چین و منطقه را به بالاترین سطح خود برساند.

** پاکستان؛ دوست مشترک و میانجی پیرامونی بین ایران و عربستان

هفته نامه «وطن» چاپ کالیفرنیا ی آمریکا رسانه عرب زبانی است که با اشاره به تلاش پاکستان برای کاهش تنش میان عربستان و ایران، مولفه های روابط و نیز نیازهای اسلام آباد به تهران و ریاض را مورد توجه قرار داد. این رسانه به بحران های داخلی پاکستان و تاثیر پذیری این کشور از تنش های منطقه ای اشاره کرد.

هفته نامه وطن، یکم بهمن نوشت: پس از تنش میان تهران و ریاض در پی اعدام های جنجال برانگیز در عربستان و واکنش ایران به آن، پاکستان موضع بی طرفانه ای را در پیش گرفت؛ کشوری که در داخل از تنش های طایفه ای رنج می برد و تلاش می کند با هر 2 کشور ایران و عربستان روابط اقتصادی داشته باشد.

وطن در ادامه آورد: پس از اعدام شیخ نمر فعال مدنی عربستانی، برخی در اسلام آباد رخداد اعدام و برخی دیگر نیز حمله به سفارت و کنسولگری عربستان در تهران و مشهد را محکوم کردند. از این مساله مشخص می شود که پاکستان در این باره به 2 بخش تقسیم شد. در این میان شیعیان این کشور در مورد اعدام شیخ نمر در کنار براداران ایرانی خود ایستادند. آنان 20 درصد از کل ساکنان پاکستان (40 میلیون) را تشکیل می دهند. از این رو در صورتی که در پاکستان تنش طایفه ای به وجود آید این کشور زیان خواهد دید.

به نوشته وطن، «طاهر مالک» استاد دانشگاه ملی پاکستان درباره وضعیت حساس این کشور گفته است: ایران و عربستان برای اسلام آباد از اهمیت بالایی برخوردارند. ایران همسایه ما است و عربستان شریک ما. از این رو سیاست خارجی پاکستان باید امنیت ملی را در نظر داشته باشد و نه منافع یک گروه دینی. از این رو اسلام آباد سال گذشته میلادی با در خواست عربستان برای پیوستن به ائتلاف جنگ علیه یمن و رویارویی با شیعیان حوثی یمن مخالفت کرد.

بر پایه گزارش این رسانه، سیاستمداران پاکستان بر این باورند که میانجیگری میان ریاض و تهران شیوه خوبی است و این مساله در کنترل تنش های طایفه ای در درون پاکستان نقش خواهد داشت. افزون بر این، دلایل دیگری نیز سبب شده است تا پاکستان در این تنش نقش میانجی را بر عهده گیرد. عربستان مهمترین منبع نفت برای پاکستان به شمار می رود و این کشور در پاکستان سرمایه گذاری کرده است. «قاضی خلیل الله» سخنگوی وزارت امور خارجه پاکستان در این زمینه گفته است تنش میان عربستان و ایران مایه نگرانی پاکستان و حل اختلاف به سود جهان اسلام است. پس از برداشته شدن تحریم های ایران احتمال دارد این کشور به منبع مهم انرژی برای پاکستان تبدیل شود. پاکستان برای دریافت گاز از ایران، 15 سال است که انتظار می کشد تا خطوط لوله گاز ایران به پاکستان تکمیل شود.

** آلمان؛ میانجیگر فرامنطقه ای در اختلاف های تهران و ریاض

روزنامه های «السفیر» لبنان و«الاهرام» مصر با اشاره به مناسبات برلین با تهران و ریاض و تاثیر پذیری آلمان از جنگ داخلی سوریه، سفر وزیر خارجه آلمان به منطقه را پوشش دادند.

به نوشته چهاردهم بهمن روزنامه السفیر، طی دهه های پیش آلمان بزرگ ترین شریک تجاری ایران بود. پس از اعمال تحریم ها و کاهش سطح روابط، ایران برای جبران کاهش واردات از آلمان و کشورهای غربی، با چین روابط خود را تحکیم بخشید. در شرایط نو، اتاق بازرگانی و صنعتی آلمان پیش بینی کرده است صادرات آلمان به ایران به پنج میلیارد یورو در سال های آینده افزایش یابد.

در این زمینه روزنامه الاهرام هجدهم مهرماه یعنی یک هفته پیش از نخستین سفر منطقه ای اشتاین مایر نوشت: آلمان به تازگی برای افزایش نقش سیاسی خود در عرصه منطقه ای و جهانی به ویژه درباره مسایل ملتهب خاورمیانه تلاش می کند. از این رو وزیر امور خارجه این کشور به ایران و عربستان سفر می کند تا موضع 2 کشور را درباره حل بحران سوریه به هم نزدیک سازد. 

الاهرام افزود: آلمان از مهم ترین کشورهایی است که از روابط غرب با ایران استقبال و به شدت از حل پرونده هسته ای این کشور پشتیبانی کرده است. آلمان انتظار دارد روابط اقتصادی خود با ایران را گسترش دهد. همچنین آلمان، عربستان را بزرگ ترین شریک اقتصادی خود می داند. آلمان از بحران سوریه بیشترین تاثیر را پذیرفته است به طوری که پیش بینی می شود شمار پناهجویان در این کشور از مرز 800 هزار نفر بگذرد.

در این زمینه روزنامه «الاخبار» لبنان چهاردهم بهمن با اشاره به سفر اخیر اشتاین مایر به تهران و دیدار وی با مقام های ایران نوشت: وزیر امور خارجه آلمان در این سفر تاکید کرد فصل تازه ای از روابط میان ایران و اتحادیه اروپا و آلمان پس از اجرایی شدن رسمی توافق هسته ای آغاز شده است. برلین قصد دارد روابط خود با تهران را در همه زمینه های سیاسی، اقتصادی ، فرهنگی و دانشگاهی گسترش دهد. 

خبرگزاری رسمی کویت «کونا» نیز شانزدهم بهمن با اشاره به سفر وزیر امور خارجه آلمان به ایران و عربستان نوشت: وزیر امور خارجه آلمان ابزار امیدواری کرد که در روابط ایران و عربستان تحولات مثبتی رخ دهد. برپایه این گزارش وزیر امور خارجه آلمان پیش از برگزاری نشست غیر رسمی با وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا در آمستردام به اصحاب رسانه گفته است 2 پیام را دریافت کرده که نوید دهنده تحول در روابط میان ایران و عربستان است. نخستین پیام مربوط به سخنان «عادل الجبیر» وزیر امور خارجه عربستان است که گفت تنش در روابط عربستان و ایران مانع از استقبال عربستان از حجاج ایرانی نخواهد شد. پیام دوم نیز حضور وزیران امور خارجه ایران و عربستان در نشست ژنو درباره حل بحران سوریه است. این نشان می دهد که روابط بیش از این به سوی تنش پیش نمی رود و برای پایان دادن به جنگ سوریه همکاری تهران و ریاض ضروری است.

** خردورزی مقام های ایران در برابر تنش آفرینی عربستان

تارنمای البدیل، روزنامه السفیر و نشریه «المنار» فلسطین با اشاره به تلاش برخی از کشورها برای کاهش تنش میان عربستان و ایران، تنش آفرینی مقام های عربستان در برابر سنجیده عمل کردن رهبران ایران را در کانون توجه قرار دادند. 

تارنمای البدیل مصر سی و یکم دی ماه در گزارشی به قلم «هدیر محمود» نوشت: از زمان آغاز تنش میان عربستان و ایران تلاش های بسیاری صورت گرفت تا اوضاع آرام شود اما عربستان به تلاش ها و درخواست ها پاسخ مثبت نداد. این در حالی است که ایران در این زمینه بسیار آرام و دیپلماتیک عمل کرده است.

روزنامه السفیر لبنان چهاردهم بهمن در گزارشی به قلم «فواد ابراهیم» با اشاره به تنش میان عربستان و ایران آورد: دشمنی با ایران به هر دلیلی به یک سرگرمی برای عربستان تبدیل است. عربستان از این راه می خواهد شهروندان شیعه را سرکوب کند و بر شکست های اقتصادی، سیاسی و امنیتی خود سرپوش نهد. از این رو تبلیغات پیاپی علیه ایران پس از حمله به سفارت و کنسولگری عربستان در تهران و مشهد در پی اجرای حکم اعدام شیخ نمر را نمی توان خارج از چارچوب دشمنی همیشگی عربستان با ایران تحلیل کرد. 

نشریه المنار فلسطین هفدهم دی ماه نوشت: سنجیدگی، زیرکی، صبر و قدرت اراده از ویژگی های برجسته ای است که رهبران ایران به آن آراسته شده اند. در کنار این ویژگی ها ایران از موضع خود درباره مسایل اصلی جهان اسلام چشم پوشی نکرده است. ایران با چنین ویژگی هایی با بحران های منطقه و مساله هسته ای برخورد کرد و توانست طرح های دسیسه آمیز را به شکست بکشاند.

به نوشته المنار، اکنون ایران با چنین ویژگی هایی با غول های تروریست و فتنه گران به رهبری وهابی های تکفیری در عربستان رویارویی می کند. این در حالی است که برخی از کشورهای شکست خورده در رکاب عربستان قرار گرفته اند. عربستان با اعدام شیخ نمر تلاش کرد دام و کمینی را برای رهبران ایران پهن کند اما تیر زهرآلود وهابی ها پس از شکست در سوریه، یمن و عراق در نتیجه رهبری حکیمانه مقام های ایران به سینه خودشان برخورد کرده است.