آمدوشدها پایان ندارد. مجلسی‏‌ها دلشان زودزود برای تیم مذاکره‌کننده تنگ می‌شود، همین است که ظریف از جمله وزیرانی است که حضور پیوسته‌ای در بهارستان دارد، آمدوشدها اغلب در سؤال و تذکر زنجیره‌ای نمایندگانی ریشه دارد که این روزها بیش از همیشه دلواپس مسائل هسته‌ای‌اند. جالب اینکه همین نمایندگان هرگز سؤال‌ و تذکری نسبت به سیاست‌های هسته‌ای دوران احمدی‌نژاد مطرح نکردند... . حتی بیان جمله غریب «آن‌قدر قطع‌نامه صادر کنید تا قطع‌نامه‌دانتان پاره شود» هیچ نقد و گله‌ای در بهارستانی‌ها برنینگیخت و اغلب با سکوت از کنار این سخنان عجیب و پرهزینه گذشتند. 

سؤال‌ها از همان نخستین روز معرفی ظریف به‌عنوان وزیر امور خارجه روی میز آمد. نصرالله پژمان‌فر، از جبهه پایداری‌ها، از اینکه «چرا ظریف شاخه زیتون غرب و آمریکا نام گرفته؟» گله کرد و نادر قاضی‌پور با صدایی رسا از پشت تریبون به او گفت که «این شائبه وجود دارد که شما توان نگهداری کیف حاوی اسناد محرمانه را ندارید و این کیف را از شما دزدیده‌اند. مراقب باشید و نگذارید کیفتان دزدیده شود و اسناد را ببرند».

نظر موافقان و مخالفان که به پایان رسید، ظریف تازه رفت سر اصل ماجرا و از دلایل پاک‌سازی‌اش از وزارت امور خارجه گفت، اینکه چطور محمود احمدی‌نژاد او را خانه‌نشین کرده «دولت نهم باوجود نظر بزرگان نظام بنده را در ٤٧ سالگی خانه‌نشین کرد و تدریس کتاب درسی نوشته‌شده توسط خودم را به دانشجویانم سپرد. با وجود اینکه از چندین دانشگاه معتبر پیشنهاد تدریس داشته‌ام، ولی با کمال افتخار بیان می‌کنم در شش سال گذشته فقط در ایران مانده‌ام و حتی یک لحظه هم فکر خروج از ایران را نداشتم». با این‌حال موافقان آن روز مدام به کارنامه مثبت ظریف دیپلمات اشاره کردند و آن روز با رأی مثبت نمایندگان به محمدجواد ظریف ختم به خیر شد و ظریف با ۲۳۲ رأی موافق ۳۶ رأی مخالف و ۱۳رای ممتنع، وزیر امور خارجه شد. 

پیاده‌روی دردسرساز

ظریف در یک‌سال‌ونیم گذشته به بهانه‌های مختلفی در مجلس حضور یافته؛ یک‌بار به بهانه پرسش از چرایی برگزاری جلسه‌های مذاکره به زبان انگلیسی و یک‌بار دیگر به دلیل ماجرای پیاده‌روی‌ها و بازارگردی‌ها. حتی گاهی ویلای شخصی آقای وزیر هم چاشنی تذکرها شده است. گاهی هم دل‌نگرانی از اینکه چرا مذاکره‌ها در کشورهای آسیای‌شرقی برگزار نمی‌شود و محدود به ژنو و آمریکا شده، ظریف را دست‌کم تا کمیسیون امنیت رسانده است. 

وزیر نخستین‌بار ۱۲ آبان۱۳۹۲ به بهارستان آمد، هولوکاست، تماس تلفنی باراک اوباما و حسن روحانی، تعریف از منافع ملی، احتمال توقف غنی‌سازی اورانیوم و حمله به مرزداران سراوان محور پرسش‌ها بود، وزیر خارجه دولت اعتدال به کمیسیون رفت و توضیح داد اما سؤال‌کنندگان قانع نشدند. آذرماه همان سال ٢٠ نفر از نمایندگان به رئیس‌جمهوری نامه نوشتند و با اشاره به سخنان ظریف در جمع دانشجویان دانشگاه تهران خواستار عزل او شدند. 

اکران در  بهارستان

یکی دیگر از موضوعات جنجال‌آفرین برای ظریف وقتی بود که او در صفحه توییتر خود عید یهودیان (روش‌هشنا) را تبریک گفت و در جریان یک پرسش‌وپاسخ پینگ‌پنگی در توییتر با دختر نانسی پلوسی، رئیس سابق کنگره آمریکا نوشت: «ایران هیچ‌گاه هولوکاست را انکار نکرده و مردی (احمدی‌نژاد) که تصور می‌شد این کار را کرده، دیگر رفته است». این سخنان باعث شد بررسی سؤال جمعی از نمایندگان در این خصوص در دستور کار قرار گیرد و کریمی‌قدوسی، فیلم سخنان ظریف در شورای روابط خارجی آمریکا را در صحن علنی به نمایش گذاشت. 

ساعت کاری ظریف در مجلس

پیش آمده که چند ساعت قبل از اینکه تیم ظریف عازم مذاکرات شود، به مجلس فراخوانده شده‌ و با پرسش‌هایی غیرمرتبط با آنها کلنجار رفته‌اند. در همین زمینه هادی شوشتری، عضو کمیسیون امنیت که بارها به‌صراحت درباره طرح سؤال‌های عجیب‌وغریب کریمی‌قدوسی، عضو ثابت پرسش از ظریف انتقاد کرده، به «شرق» می‌گوید: «برخی سؤال‌ها هیچ‌گاه درحیطه وظایف وزیر نیست. اگر به منافع ملی پایبند هستیم باید اجازه دهیم تیم هسته‌ای بیشترین انرژی را برای مذاکره‌ها بگذارد، نه دعواهای درون‌کمیسیونی. پرسش حق نماینده است اما مدیریت این پرسش و درک مسائل زمانی، نکته‌ای است که متأسفانه این روزها از نظرگاه برخی نمایندگان مغفول مانده است».

از آخرین باری که ظریف تصمیم گرفت در کمیسیون امنیت ملی حرف محرمانه‌ای درباره مذاکرات هسته‌ای نزند، مدتی گذشته است. اما هر هفته جلسه سؤال‌های ملی از ظریف پیرامون مباحث هسته‌ای ادامه یافته و گویا بنا نیست این روند کاهش یابد. در این میان نام‌ «جواد کریمی‌قدوسی»، « حمید رسایی»، «اسماعیل کوثری» و «ابراهیم آقامحمدی» بیشتر در بین پرسش‌کنندگان دیده می‌شود. کوچک‌زاده نیز حالا پررنگ‌تر از قبل به جمع مخالفان اضافه شده، نمایندگانی که نزدیک به «جبهه پایداری»، طیف اقلیت مجلس‌اند و از همان روزهای نخست مذاکره تا به امروز ساز مخالف کوک کرده‌اند. ظریف همچنین در واکنش به برگزاری نشستی با عنوان «دلواپسیم» گفته بود: «ما با دلواپسی با قدرت‌های بزرگ تعامل نمی‌کنیم؛ ما ملت دلاوریم نه دلواپس». همین جمله ظریف بار دیگر موجی از انتقادها را متوجه او کرد اما با انصراف نماینده اصولگرای مشهد کار به رأی‌گیری نکشید. 

ردیف اول مخالفت

جواد کریمی‌قدوسی، نماینده مشهد از بزرگ‌ترین مخالفان ظریف و سیاست‌های خارجی دولت است. کسی که از ابتدای کار با روی‌کارآمدن وزیر مخالفت کرد. بارها ظریف را به مجلس کشاند و به‌تازگی با جمع‌کردن ٧٠ امضا پای طرح سه‌فوریتی‌اش خواهان قطع رابطه با آمریکا و توقف مذاکرات هسته‌ای شده است. 

سؤال‌ها و دغدغه‌های قدوسی، رنگ منافع ملی ندارد و این را بارها ثابت کرده ‌است. درگیری‌های لفظی او با ظریف به گوش همه رسیده است. ازجمله سؤال‌های او از وزیر امور خارجه می‌توان به این پرسش اشاره کرد: «چرا تلاش نکردید یکی از مذاکرات هسته‌ای را به شرق و کشورهای آسیایی بکشانید و مستمرا در نیویورک و ژنو بودید؟» کریمی‌قدوسی همچنین در این جلسه غیرعلنی ظریف و تیم هسته‌ای را به سازش‌کاری با غرب متهم کرد. او بارها از زبان مقام‌معظم‌رهبری به ظریف اتهاماتی نسبت داده که برای هیچ کدام از آنها سندی ارائه نشده، اما هربار با توشه‌ای پرتر بر ظریف تاخته است. قدوسی، ظریف را به خاطر مصاحبه‌هایش با رسانه‌های خارجی نهیب زده و به خاطر اغلب گفته‌های ظریف از او توضیح خواسته است. 

سنگر مخالفان

از مخالفان سرسخت دیگر سیاست خارجی دولت می‌توان به ابراهیم آقامحمدی، حمید رسایی، اسماعیل کوثری، قاسم جعفری و مهدی کوچک‌زاده اشاره کرد، نمایندگانی که همیشه ردپایشان در سؤال از ظریف نمایان است. حضور ظریف در جلسه‌های علنی و غیرعلنی کمیسیون امنیت ملی مجلس خود داستان دیگری است. درگیری‌های لفظی نمایندگان پایداری با وزیر خارجه حالا دیگر اتفاقی تکراری است و آقای وزیر در این میان نمایندگان را به داشتن دیدگاهی ملی و فراجناحی تشویق می‌کند. دیدگاهی که از روزی که برای کسب اعتماد نمایندگان مردم به مجلس رفته بود بر آن پافشاری می‌کند. 

تبعات تسلط به زبان انگلیسی

 فاطمه آلیا و ابراهیم آقامحمدی گفته‌اند ظریف باید به زبان فارسی در کنفرانس‌ها و مصاحبه‌هایش صحبت کند. آنها پس از انواع دل‌نگرانی‌ها حالا دلواپس تسلط ظریف بر زبان انگلیسی شده‌اند. در همین حال حمید رسایی، جواد ظریف و وندی شرمن را به داشتن روابط خصوصی متهم کرده است. نقد رسایی این بوده که چرا معاون سیاسی وزیر امور خارجه آمریکا – به‌عبارتی فرد شماره سه وزارت امور خارجه- در جریان مذاکره، مذاکره‌کنندگان ایرانی را با اسم کوچک خطاب و با هم درباره مسائل خصوصی‌شان صحبت می‌کنند. همچنین رسایی ظریف را درباره سفرش به فرانسه بعد از حوادث شارلی ایبدو سرزنش کرده‌ و گفته است: «ظریف نباید به فرانسه می‌رفت».

آلزایمر سیاسی

 پیاده‌روی‌ ظریف با جان کری و ماجرای سوغاتی خریدن جان کری در مسقط و همراهی ظریف با او از دیگر ماجراهایی است که در ردیف نقدها و اعتراض‌ها مطرح شده و نمایندگان تا به همین امروز موضوع سؤال از ظریف درباره آن پیاده‌روی را از سر به در نکرده‌اند. گویی پیش از این هیچ مقام ایرانی با هیچ مقام آمریکایی نه گفت‌وگو کرده و نه رؤیای گفت‌وگو در سرداشته. علی‌اکبر صالحی چندین‌بار روایت کرده که اجازه گفت‌وگو با مقام‌های آمریکایی‌ را خود او در دولت دهم از مقام‌معظم‌رهبری گرفته و این گفت‌وگوها دوبار در مسقط با حضور معاون وزیر خارجه وقت (خاجی معاون صالحی وزیر خارجه وقت) انجام شده است. البته احمدی‌نژاد نیز طی نامه‌های محرمانه و غیرمحرمانه‌ بارها از مذاکره با آمریکایی‌ها استقبال کرده بود. با تمام این اوصاف، حالا ظریف از دید تندروهای مجلس متهم اول نادیده‌گرفتن حقوق هسته‌ای ملت ایران در موافقت‌نامه ژنو و ارائه‌نکردن ‌فکت‌شیت از مذاکرات سوئیس از طرف وزارت خارجه است. 

ویلاسازی در شمال

در این میان یکی از ایرادهای جالب توجه دیگر به ظریف، نقد ساخت ویلای شخصی او در شمال ایران بود. «عبدالوحید فیاضی»، نماینده نور و محمودآباد، در یکی از جلسه‌های علنی مجلس و در قالب یک تذکر شفاهی ظریف را به‌خاطررفتن به شمال و ویلاسازی در جنگل‌های لاویج سرزنش کرد. او حتی بعدتر به «شرق» گفت که ظریف آمدوشد بسیاری به شمال دارد و آن‌قدر فرصت داشته که حتی سنگ ویلایش را هم خودش انتخاب کند. این حرف فیاضی به نوعی طعنه به روحانی بود که گفته بود تیم هسته‌ای ما به صورت شبانه‌روزی در ژنو و لوزان تلاش می‌کنند و باید قدردان آنها بود. 

ماجرای ظریف و کارت زرد

آقای وزیر تقریبا هر هفته به جلسه‌های غیرعلنی کمیسیون دعوت می‌شود و تا حالا چهاربار پایش به صحن هم کشیده شده ‌است. با این حال تا امروز ظریف از کنار خطر کارت زرد بهارستانی‌ها جسته و اغلب جمع‌بندی جلسه‌های علنی ختم به خیر شده است. ششم آذر ٩٢ ظریف برای نخستین‌بار راهی صحن علنی مجلس شد، برای نوبت دوم در تاریخ ١٦ اردیبهشت ماه سال ٩٣ در صحن علنی مجلس رفت و سومین بار ١٦ دی‌ماه ٩٣ ظریف به صحن علنی فراخوانده شد. نکته قابل تأمل اینکه حضور ظریف در هر سه مرحله با درخواست و سؤال ملی جواد کریمی‌قدوسی بوده، مردی که حالا در گفت‌وگو با «شرق» تأکید دارد که «اشهد بالله می‌خواهم مذاکرات به نتیجه برسد». سوگندی که قضاوت درباره راستی و درستی آن به دیگر موضع‌گیری‌های آتی قدوسی بازخواهد گشت. سه‌شنبه هفته گذشته، ظریف یک‌بار دیگر به کمیسیون آمد و در نوبت‌های جداگانه به سؤال حمید رسایی، ابراهیم آقامحمدی و کریمی‌قدوسی پاسخ داد. آنها طبق معمول قانع نشدند و یکشنبه هفته‌ گذشته او دوباره در صحن غیرعلنی مجلس حاضر شد ولی برخلاف اکثریت نمایندگان که از توضیحات وزیر قانع شده‌بودند، مهدی کوچک‌زاده، ظریف را به خیانت و بی‌کفایتی متهم کرد. 

مقایسه سریع‌القلم و ظریف

دی‌ماه سال گذشته نیز ظریف یک‌بار دیگر میهمان صحن علنی شد، طراح سؤال جواد کریمی‌قدوسی بود و در نهایت ماجرا به رأی‌گیری رسید و ١٢٥ نماینده اعلام کردند از سخنان ظریف قانع شده‌اند. جواد کریمی‌قدوسی در ماجرای طرح سؤال از ظریف به یکباره نام سریع‌القلم را وسط کشید که مشابه ظریف عمری را در آمریکا سپری کرده: «آقای سریع‌القلم که مثل آقای ظریف عمر زیادی را در آمریکا گذرانده، مشاور اعظم آقای روحانی در سیاست خارجی است و آقای روحانی در پیش‌گفتار کتاب ایشان با عزت و احترام از آقای سریع‌القلم یاد می‌کند. آقای سریع‌القلم در کتابش می‌گوید، نمی‌شود ما در کشورمان تکنولوژی هسته‌ای داشته باشیم، اما فرهنگ آن را نداشته باشیم. منظورشان این است که دفاع از فلسطین مغایر با منافع ایران است. آقای سریع‌القلم می‌گوید باید از اصول عدالت شیعی دست برداریم، چراکه به گمان او مشکلات ما را بیشتر کرده است. اصلا از منظر ایشان آمریکا باید حتی در قانون‌گذاری ما دخالت داشته باشد. آقای روحانی، درخواست همه‌پرسی یک درخواست آمریکایی است». گویی کریمی‌قدوسی در مجلس برای محکوم‌کردن حسن روحانی و سریع‌القلم، ظریف را محاکمه می‌کند. 

بعدتر هم حمید رسایی در وب‌سایتش نوشت که «ظریف از برخی اشاره‌ها و مقایسه‌هایی که کریمی‌قدوسی بین او و سریع القلم به‌کار برده بود، گلایه داشت.»

اظهارات مقامات آمریکایی به‌ویژه درباره فکت‌شیت

دور جدید مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه ١+٥ از روز چهارشنبه، سی‌ام اردیبهشت در وین آغاز شد. با وجود پیگیری‌های صورت‌گرفته، هنوز توافق نهایی حاصل نشده، اما از ٢٢ مرداد ١٣٩٢؛ روزی که جواد ظریف گفت برخلاف میلش و به خاطر اصرار حسن روحانی به وزارت خارجه می‌رود و به دفاع از خود و سیاست‌هایش پرداخت خیلی چیزها تغییر کرده است. حالا دیگر هر روز برای ایران قطع‌نامه صادر نمی‌شود. دولت تدبیر و امید اساس سیاست خارجی‌اش را بر دوستی و صلح‌طلبی با جهان قرار داده و همین سیاست‌ها تصویر دیگری از ایران به جهانیان ارائه کرده است. روابط ایران با خیلی از کشورها بهبود یافته‌ و دیگر ایران تهدید منطقه‌ای نیست. 

ظریفی که به یکباره «خائن» شد

رفت‌وآمدهای ظریف به بهارستان تمامی ندارد، حالا کار به جایی رسیده که در صحن علنی دادوفریاد نمایندگان بر سر ظریف بلند شده و وزیر امور خارجه، خائن خطاب می‌شود. «مهدی کوچک‌زاده» همین چند روز درست روبه‌روی ظریف ایستاد و او را خائن خطاب کرد؛ واژه‌ای که به عصبانیت ظریف منجر و به دادوبیداد او منتهی شد. فیلم این مواجهه چند ساعت بعد روی شبکه‌های اجتماعی رفت و همگان از اقدام کوچک‌زاده، نماینده تهران متحیر شدند. بااین‌حال، کوچک‌زاده این مسئله را به پای روزنامه «شرق» خوانده و روزنامه را معاند خطاب کرده است. این آمدوشدها اولین و آخرین‌ها نیست؛ ماشین‌های وزارت امورخارجه با مسیر سی‌تیر به بهارستان آشنایی کامل دارند و وزیر کماکان میهمان بهارستانی‌ها خواهد بود. اما در همین مجلس که عده‌ای اندک بلندگو به دست گرفته‌اند، بسیاری دیگر پشتیبان تیم هسته‌ای بوده و در چنین بزنگاه‌هایی حامی ظریف‌اند. سکان هسته‌ای به یکی، دو پیچ آخر رسیده و گویی دلواپسی دلواپسان راه به جایی نخواهد برد.