اصلاحات دوباره نفس ميكشد. دو سال گذشته براي اصلاحطلبان سال بازگشت بود؛ بازگشت به تريبونهايي كه هشت سال از آن دور بودهاند. گرچه اين بازگشت دوباره چندان هم بيدردسر نبوده است اما به هر روي هم برخي احزاب اصلاحطلب توانستند به عرصه فعاليت حزبي بازگردند و هم اصلاحطلبان دوباره پشت تريبونهاي دانشگاهي قرار گرفتند كه به همت تشكلهاي دانشجويي برايشان فراهم شده است. تشكلهاي دانشجويي، انجمنهاي اسلامي دانشگاهها و حتي انجمنهاي نوظهور دانشگاهي در دو سال گذشته با برگزاري نشستها، همايشها و گراميداشتها اصلاحطلبان را به دانشگاه آوردند تا با نقد مديريت گذشته و آسيبشناسي جريان اصلاحات راه را بر تكرار اشتباهات استراتژيك آنها كه موجبات حذف هشتسالهشان را فراهم كرده است، ببندند. روز گذشته انجمن اسلامي دانشگاه صنعتي شريف ميزبان دو فعال حزبي اصلاحطلب بود. مراسمي كه قرار بود به مناسبت دوم خرداد روز شنبه برگزار شود اما به دليل شروط و حساسيت دانشگاه روي سخنرانان مراسم لغو شد. در ابتدا قرار بود غلامحسين كرباسچي، دبيركل حزب كارگزاران و سيد رضا خاتمي، دبيركل حزب مشاركت و همچنين جواد اطاعت از اعضاي شوراي مركزي حزب اعتماد ملي سخنرانان مراسم گراميداشت دوم خرداد دانشگاه صنعتي شريف باشند كه با مخالفت دانشگاه در نهايت مراسم روز شنبه لغو شد و در نهايت با تلاش انجمن اسلامي اين دانشگاه و تغيير سخنرانان اين نشست در سالن جابر بن حيان دانشكده شيمي دانشگاه شريف روز دوشنبه برگزار شد. دانشگاه ساعت هشت شب روز يكشنبه بالاخره با درخواست اعضاي انجمن اسلامي براي برگزاري مراسم به شرط تغيير سخنران و جايگزيني حسين مرعشي، سخنگوي حزب كارگزاران و جواد اطاعت، عضو شوراي مركزي اعتماد ملي كه هر دو تجربه حضور در مجلس اصلاحطلب ششم را داشتهاند، موافقت كرد. البته تغيير سخنرانان نشست «اصلاحات، ديروز، امروز و فردا» تنها تغييرات اعمال شده دانشگاه در برنامه انجمن اسلامي نبود. سخنراني مرعشي و اطاعت از برنامه روز گذشته انجمن اسلامي دانشگاه شريف حذف، جلسه با پرسش و پاسخ مجري برنامه از دو مهمان مدعو آغاز شد و با پرسش و پاسخ دانشجويان به پايان رسيد، مراسمي كه در آن نه از حرفها و سخنرانيهاي تندوتيز خبري بود نه از شعارها و پلاكاردهايي كه مختص اين برنامههاي دانشجويي است. سالن ٢٠٠ نفره دانشكده شيمي روز گذشته شاهد مراسم آرام اصلاحطلبانهاي بود كه تنها گاهي به شوخيهاي مرعشي ميخنديد.
پرسش دانشجويان؛ پاسخ مرعشي و اطاعت
اگر بخواهيم در مورد خطاها و اشتباهات صورت گرفته توسط جريانهاي دوم خرداد صحبت كنيم به چه مواردي ميتوان اشاره كرد؟ عامل شكست اصلاحطلبان در سال ٨٤ چيست؟ شما اتفاقات سال ٨٤ را پديده تكرارشدني ميدانيد يا كشور، ديگر دچار اين تجربه نميشود؟ مروري بر حوادث مجلس ششم از ابتداي برگزاري تا پايان آن و حوادث اين مجلس داشته باشيد؟
سال ٨٤ هم نخبگان اشتباهات فاحشي كردند
جواد اطاعت: فقط دوم خرداد را در نظر نگيريد. كشور ما گفتمانهاي مختلفي را تجربه كرده است. يكي از دلايل توسعهنيافتگي كشور ما اين است كه روند توسعه در ايران خطي و تكاملي نبوده است. اگر دوم خرداد اتفاق افتاده است، تداوم پيدا نكرده است. اين هم مختص گفتمان اصلاحي نيست. گفتمانهاي مختلفي در كشور بروز و ظهور داشته، در زماني افول كرده و مجدد گفتمان ديگري شكل گرفته است. از نظر من دو علت وجود دارد. يك علت به نخبگان ايران برميگردد. نخبگان ايراني علت عدم تداوم گفتمانهاي مثبت و منفي هستند. علت ديگر هم به تودههاي مردم بازميگردد. ايرانيها مثل كوهنوردي نيستند كه آهسته و پيوسته مسير توچال را طي كنند. عجول هستند و ميخواهند راهي كه كشورهاي اروپايي طي ٥٠٠ سال طي كردند در چهار سال يك دولت سپري كنند؛ مردم ايران زمان را مورد غفلت قرار ميدهند. حركتها تند و كوتاه است. در فرآيند توسعه بايد شتروار حركت كرد. به قول مرحوم بازرگان گام به گام. اگر امروز نهضت اصلاحي به قدرت رسيد تمام آرمانها و آمالشان بايد محقق شود. زماني كه رييس دولت اصلاحات سر كار آمد پروسه طولاني مدتي بود كه بايد از آن حمايت و مراقبت ميشد تا در سه تا چهار دهه به نتيجه برسد. اگر نتوانيم مردم را متقاعد كنيم كه در آغاز يك راه طولاني هستيم و اگر اين فرآيند حمايت شود نتيجهبخش هم نخواهد بود. از طرفي نخبگان ما هم فهم و درك صحيحي از تحولات سياسي ندارند و با هيجاني كردن به مشكلات دامن ميزنند. البته فقط نهضتهاي اصلاحي اينگونه نيست. در ابتداي دولت نهم، احمدينژاد به ايلام رفت و اعلام كرد سال ديگر كه به ايلام ميآيم نبايد توسعه نيافتگي ببينم. اين تير خلاص به تفكري است كه كشور را اداره ميكند. هيجانات را تقويت ميكنيم، انتظارات را بالا ميبريم و با امكانات محدود كشور نميتوانيم پاسخگو باشيم. افول گفتمانها فقط مختص دوم خرداد نيست. تندرويها و كندرويها عامل شكست ما است. سال ٨٤ هم نخبگان، اشتباهات فاحشي كردند. چهار تا پنج نفر كانديدا داشتند كه نشان از عمق عقب ماندگي نخبگان سياسي كشور بود. اگر هيچ شناختي از كشور نداشته باشيد وقتي يك جريان فكري چند كانديدا معرفي ميكند اين عقب ماندگي را آشكار ميكند. من بارها تاكيد كردهام كه جامعه ايران نشان داده است كه بايد گامبهگام حركت كنيم، اختلاف بين نخبگان هم اين روند را كندتر ميكند. برخي دوستان معتقد بودند ما ائتلاف نميكنيم تا حداقل وزن اجتماعيمان مشخص شود. بنابراين معتقدم جريان اصلاحي هم بايد اصلاح شود.
سال ٨٤ تندروها قدرت را به نفع خودشان مصادره كردند
حسين مرعشي: كارد دسته خودش را كه نميبرد. من و آقاي اطاعت نميتوانيم راجع به مجلس ششم بگوييم، بايد منتقدان حرف بزنند. اما در مورد سال ٨٤ بايد اينگونه توضيح دهم. آن چه در سال ٨٤ اتفاق افتاد يك خسارت ملي جبران ناشدني بود. كشور در سال ٨٤ يك اسب زين كردهاي بود و اگر جريان لايقي اين اسب را سوار ميشد ميتوانست يكي از شخصيتهاي ماندگار ايران باشد. تا قبل از جنگ كشور دچار تب انقلابي بود البته طبيعت انقلاب هم راديكاليسم است و نياز به كساني دارد كه در ميان مردم شور و هيجان ايجاد كنند اما اين افراد كه ميتوانند خوب شعار دهند الزاما مديران خوبي هم نيستند. سال ٨٤ كشور از شرايط انقلابي عبور كرده بود و در مورد توسعه به جمع بندي رسيده و اختلاف نظرها رفع شده بود. رهبري هم بعد از ٢٠ سال در مورد رفتن به سمت خصوصيسازي و سرمايهگذاري خارجي به جمعبندي رسيده بودند. در چنين شرايطي كه كشور تجهيز شده بود به جاي رشد اقتصاد، زمين گير شد. دليل آن هم اين بود كه دوستاني در نهادهاي قدرت عجله كردند تا كشور را از اصلاحطلبان باز پس بگيرند. بعد از انقلاب و بعدازجنگ رقابتهاي انتخاباتي بيشتر اجماعي بود، اولين انتخابات رقابتي اما دوم خرداد بود كه رهبري از آن به عنوان حماسه سياسي ياد كرد. در واقع ما در سال ٨٤ فرصت داديم تندروها قدرت را به نفع خودشان مصادره كنند اما در سال ٩٢ و در اوج نااميدي و رد صلاحيتها، عارف بزرگواري كرد، هاشمي و خاتمي همت كردند تا كشور را از لبه پرتگاه به حاشيه امن بياورند. خدا نكند كه خاموشي مردم ايران در انتخابات آينده فرصت را به تندروها بدهد.
جواد اطاعت: مجلس ششم نتيجه جنبش و حركت اصلاحي دوم خرداد ٧٦ بود اما اشتباه ما اين بود كه با وجود اينكه كارهاي اقتصادي زيادي انجام داديم اما شعار سياسي ميداديم. وقتي رييس دولت اصلاحات روي كار آمد تورم ٦/١٨ درصد بود كه در سالهاي ٨٣، ٨٤ به حدود ١١ درصد رسيد. بحثهاي هيجاني و آرماني هم در مجلس ششم بي تاثير نبود. كساني خارج از محل خروج از حاكميت و عبور از خاتمي را مطرح ميكردند، اما كساني كه رفتار مجلس ششم را نقد ميكنند بايد بدانند كه مجلس ششم معلول رفتارهاي خودشان بوده است. ما با سختگيريهاي نظارتي رو به رو بوديم. وقتي ٨٥ نفر به يكباره رد صلاحيت شدند اين واكنش مجلس هم طبيعي بود. نميتوان گفت ما در مجلس ششم بيتقصير بوديم اما در آن زمان رسانههاي زيادي نداشتيم، رقيب هم اشتباهات ما را بزرگ ميكرد و در مجلس ششم اگر نمايندهاي نطق ميكرد كه به مذاق عدهاي خوش نميآمد به طرف او حمله ميكردند تا با او برخورد فيزيكي كنند، تلويزيون هم اين برخوردها را نشان ميداد تا مجلس ششم را اينگونه نشان دهد. من معتقدم همانطور كه اشتباهات را ميبينيم، خروجيها و خدمات را هم بايد در نظر بگيريم.
حسين مرعشي: عملكرد ندا را در جريان انتخابات ارزيابي ميكنيم
آينده جريان اصلاحطلبي را چگونه ميبينيد؟ در اين شرايط كه امكان فعاليت براي احزاب موثر اين جريان يعني مشاركت و مجاهدين نيست به نظرتان اصلاحطلبان از چه طريق ميتوانند اين گفتمان را گسترش بخشند؟ تاسيس حزب فراگير در جريان اصلاحات چقدر محتمل است و احزاب جديدي مثل ندا را در اين جريان چگونه ارزيابي ميكنيد؟
حسين مرعشي: اصلاحطلبي سرمايه بزرگي دارد كه مورد قبول همه گروههاي اصلاحطلبي است. جبهه اصلاحات هم فراتر از احزاب و افراد است، هرچند كه فعاليت برخي احزاب و افراد محدود شده باشد اما اصلاحات به حركت خود ادامه خواهد داد. در مورد حزب فراگير هم بحثهايي صورت گرفته اما به نتيجهاي نرسيدهايم. در مورد حزب ندا هم منتظر كاركرد آن هستيم. در واقع بدنه حزب ندا از دو طيف تشكيل شده است. يك طيف جوانان اصلاحطلب هستند و طيف ديگر آقاي خرازي و دوستانشان در اين حزب. ما فعلا منتظر عملكرد ندا هستيم تا ببينيم در انتخابات مجلس دهم در چارچوب اصلاحات حركت خواهند كرد يا نه؟
عملكرد دولت تدبير و اميد را چگونه ارزيابي ميكنيد؟ آيا ميتوان به دولت يازدهم اميد بست؟ آيا ممكن است اصلاحطلبان از روحاني عبور كنند؟
از روحاني عبور نميكنيم
جواد اطاعت: در عرصه اقتصاد شاخصهايي وجود دارد كه بايد سنجيده شود اگر روند رو به بهبود باشد يعني در مسير درستي قرار گرفتهايم. من معتقدم اگر جريان اصلاحات را با اين شاخصها محك بزنيم در مقايسه با جريان رقيب موفقتر عمل كرده است. جريان فكري ما هيچوقت نتوانسته است با فراغ بال كانديدا معرفي كند. در انتخابات رياستجمهوري هم از روحاني حمايت كرديم چون با نگاه واقعبينانه و اصلاحي وارد عرصه شده بود. تا الان هم روحاني موفق عمل كرده است و ما نبايد به انتظارات دامن بزنيم. ما حتما از روحاني عبور نميكنيم چون بايد آهسته و پيوسته عمل كرد.
دولت را تنها نخواهيم گذاشت
حسين مرعشي: دولت در مهمترين ماموريت خود يعني پرونده هستهاي مثبت عمل كرده است كه از نظر من حل بحران هستهاي ايران از ملي شدن صنعت نفت هم مهمتر است. در زمينه كنترل تورم هم دولت خوب عمل كرده و حتي بيش از انتظار كارشناسان رفتار كرده است. گرچه در موضوع رونق و رشد اقتصادي منتقد دولت هستيم اما به هر حال اين پروسه زمانبر است. ما دولت روحاني را دولت اصلاحطلب ميدانيم و در عرصه سياسي و اداري كشور دولت را تنها نخواهيم گذاشت.
برنامه اصلاحطلبان براي مجلس دهم چيست؟ آيا اصلاحطلبان با نيروهاي اعتدالي و نيروهاي دولت تدبير و اميد ائتلاف خواهند كرد؟ پيشبيني شما از انتخابات آتي چيست؟
اصلاحطلبان با نيروهاي اعتدالي ائتلاف ميكنند
جواد اطاعت: اصلاحطلبان حتما با نيروهاي اعتدالي ائتلاف خواهند كرد و اگر غير از اين باشد تصميم عقلاني گرفته نشده و نشان از عقبماندگي سياسي ما دارد، البته اين بلوغ را در انتهاي ٩٢ هم شاهد بوديم كه اين فرآيند را در انتخابات مجلس دهم تكميل خواهيم كرد اما ائتلاف با افرادي مثل آقاي ناطق چندان عاقلانه نيست. انتخابات آينده رقابتي بين اصلاحطلبان معتدل و اصولگرايان ميانهرو خواهد بود.
اصلاحطلبان ميانهرو شدهاند
حسين مرعشي: تيم احمدينژاد در انتخابات آتي در ميان مردم جايگاهي نخواهد داشت. پايداريها هم دوست دارند كه محوريت اصولگرايان را بر عهده بگيرند اما موفق نخواهند شد چون ظرفيت اصولگرايي بيش از اينهاست. رهبري و محوريت آيتالله مصباح هم بعيد به نظر ميرسد كه در جريان اصولگرايي مورد قبول باشد چون به هر حال حدودي هم براي ايشان در نظر گرفته شده است. در مورد اصلاحطلبان هم بايد بگويم كه اصولا ميانهرو شدهاند. افت و خيزها ما را عاقل كرده است و به خاطر شرايط زمانه معتدل شدهايم از طرفي فعلا راهي نداريم جز اينكه با لباس ميانهروي وارد صحنه بشويم بنابراين انتخابات آينده رقابت ميان دو طيف عقلاني و معتدل دو جريان فكري است. رد صلاحيتها در تعيين استراتژي انتخاباتي هم اساسا دغدغه ما نيست چون ظرفيتهاي استفاده نشده زيادي داريم بنابراين از هيچ رد صلاحيتي رنجيده نميشويم.