کاملا طبیعی است که قیمت نفت در سرنوشت اقتصادی کشورهای منطقه تاثیر دارد و همه کشورهای عضو اوپک در هر صورت بخشی از منابع مالی کشورشان را از طریق فروش نفت به‌دست می‌آورند پس قیمت نفت می‌تواند بر وضعیت آنها نیز تاثیرگذار باشد. باید گفت قیمت نفت می‌تواند به دو عامل بستگی داشته باشد؛ 1- تصمیماتی که دولت‌ها در رابطه با سیاست‌های نفتی اتخاذ می‌کنند، 2- عرضه و تقاضایی که در سطح بین‌المللی وجود دارد. در این راستا متاسفانه کشورعربستان به‌دلیل روندی که در رابطه با عرضه نفت و دخالت‌های غیرعقلایی که در پیش گرفت، موجب شد تا قیمت نفت بیش از آنچه تصور می‌شد کاهش پیدا کرده و از 100 دلار به 40 دلار برسد. اگرچه دولت عربستان خود ضربه‌هایی نیز خورد و به‌اصطلاح دود این امر به چشم خودش هم رفت اما دیگران را نیز متضرر کرد. بر این اساس فوت ملک عبدا... و تغییر وضعیت حاکمیتی این کشور موجب شد شوکی به قیمت نفت وارد شود. حال باید منتظر ماند و مشاهده کرد تصمیم‌گیرندگان جدید عربستان چه رویکردی را دنبال خواهند اگر پیرو همان سیاست‌های گذشته باشد که نمی‌توان انتظار داشت تغییر ملموسی در این مسیر رخ دهد. آنچه مسلم است اینکه ایران نباید اعتنایی به احتمالات داشته باشد لذا مطمئن‌ترین راه آن است که تلاش نماید وابستگی خود را به نفت کم کند. به‌عبارت دیگر همانطور که امسال وابستگی به درآمدهای نفتی به سطح 30 درصد کاهش پیدا کرد اگر از این مقدار نیز کمتر شود، می‌توان امیدوار بود که دیگر کشور نگران بازی‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای نخواهد بود و می‌توان پایانی برای آن متصور شد. لذا لازم است بیشترین تمرکز متوجه این مساله شود و راه‌حل اجرایی آن می‌تواند این باشد که دولت ساختار و شرح وظایفش را تغییر دهد. به‌عبارت دیگر اگر دولت بتواند به سمت دولت مدیریتی پیش رود یعنی به‌جای آنکه دولت مداخله‌گر باشد و برای خود وظایف سنگینی را تعریف کند که طبیعی است نیاز به نیرو، بدنه و نهایتا هزینه بیشتر دارد، می‌تواند راهکاری مناسبتر بیندیشد. نباید فراموش کرد امروز بیش از 70درصد از درآمدهای دولت صرف هزینه‌های جاری و حقوق و دستمزد کارمندانش می‌شود، لذا لازم است دولت به سمت مدیریتی شدن پیش رود به‌صورتی که چهار وظیفه سیاست‌گذاری، هدایت، نظارت و پشتیبانی بیشتر برعهده نداشته باشد. همچنین دولت می‌تواند بخش اعظمی از وظایف خود را به بخش خصوصی و شهرداری‌ها محول کند تا در این زمینه بتواند علاوه بر کم کردن هزینه‌ها چرخ محرکه کشور را به حرکت درآورد؛ طبیعی است در سایه چنین اقداماتی می‌تواند شانه خود را از بار سنگین وظایف رهایی بخشد و البته مساله کاهش وابستگی به نفت را با شرایط بهتر به پیش ببرد. بر این اساس باید سازمان برنامه و بودجه که فعالیت دوباره‌اش مایه خرسندی است، تحقق بخشیدن به این امر را در دستور کار خود قرار دهد. به طور کلی همانطور که کاهش قیمت نفت در اثر یک شوک اقتصادی بود مرگ پادشاه عربستان نیز شوکی بود که منجر به افزایش دو درصدی قیمت نفت شد و از آنجا که این امر درنتیجه تغییر وضعیت عرضه و تقاضا و سیاست‌های نفتی نبوده است می‌توان انتظار داشت این افزایش نیز چندان تداوم نداشته باشد. آنچه در این رابطه می‌تواند تعیین‌کننده باشد اتخاذ سیاست‌ها از سوی حکام جدید عربستان است. 

* رئیس اتاق بازرگانی تهران