پیاده روی برای شرکت در مراسم اربعین حسینی را می توان تلاش برای ساختن نوعی نماد و تصویری صلح آمیز از آیین ها و باورهای مذهبی در زمانه ای دانست که گروههایی همچون «داعش» تلاش دارند تصویری جعلی و خشن از آنها ارایه کنند.

به گزارش ایرنا در یکی دو سال اخیر با وجود تهدیدهایی که از طرف گروههای تروریستی علیه زائران حسینی وجود داشته شاهد حضور گسترده مردمی در مراسم اربعین حسینی بوده ایم.

سیل جمعیت مشتاقی که در این پیاده روی گسترده همراه می شوند به هویت جمعی شیعیان نقش تازه ای بخشیده است.

نشریه «ایندپندنت» چندی پیش در مقاله ای حضور مردم در مراسم اربعین را «بزرگترین حرکت زائرانه جهان» دانست و تاکید کرد که این مراسم باید به دلیل گستردگی و ویژگی های منحصر به فردش در کتاب رکوردهای «گینس» ثبت شود. 

اینکه جمعیتی میلیونی به صورت خودجوش و در کمال آرامش برای روز معینی به صورت یکپارچه و هماهنگ در آیینی شرکت می کنند به نوعی می توان آن را باز تولید مسالمت آمیز همبستگی و انسجام اجتماعی دانست؛ فرصتی که شیعیان با همراهی برادران اهل سنت می توانند همچون سپری در برابر گروههای تکفیری قرار دهند؛ گروههایی که وحدت و انسجام مسلمانان را بر نمی تابند و دنبال انفکاک و فاصله گذاری بین مسلمانان با تفکرات منحرف خود هستند.

*** نهضت صلح جهانی به نفع صهیونیست ها و تکفیری ها نیست

«ابراهیم فیاض» استادیار گروه انسان شناسی دانشگاه تهران در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا دلایل استقبال گسترده از اربعین در سال های اخیر و به ویژه امسال را اینگونه ارزیابی کرد: اربعین را می توان نوعی سیر و سلوک حسینی(ع) دانست چراکه چهل روز همچون چله نشینی است. امروز هم آنچه مشاهده می شود به اوج جهانی رسیدن این مراسم است. سال گذشته نمایندگان «پاپ» برای اینکه راهپیمایی «عیدپاک» را بازسازی کنند آمده بودند تا از نزدیک مراسم راهپیمایی اربعین را ببینند.

استاد دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه حضور گسترده در مراسم راهمپیمایی اربعین در سال های اخیر به هویت جمعی برای شیعیان تبدیل شده است، گفت: این مراسم جدای از ابعاد دینی، ابعاد اقتصادی نیز دارد و حتی می تواند باعث همبستگی اقتصادی شیعیان جهان شود. من چند سال پیش پیشنهاد تشکیل پارلمان شیعه را دادم که نخبگان اقتصادی و فکری جهان تشیع در آن جمع شوند و برای رشد اقتصاد جهانی شیعه کار کنند.

استاد جامعه شناسی درباره ارادت اهل سنت به امام حسین(ع) و اینکه تفکر تکفیری در پی فاصله اندازی بین شیعیان و اهل سنت است، گفت: شیعیان و اهل تسنن برخلاف افراط گرایان در غرب و جهان اسلام، به دنبال صلح جهانی هستند و به نظرم پیاده روی اربعین نیز از آن رو که مسالمت آمیز و پر از عاطفه است در مسیر صلح جهانی است.

فیاض درباره برجسته کردن آیین اربعین در راستای تقریب مذاهب به عنوان سپری در برابر گروههایی همچون داعش نیز گفت: براساس فطرت خدایی، انسان ها صلح طلب هستند. واژه «ناس» که در قرآن مطرح است همه مردم را شامل می شود و می گوید همه فطرت خدایی دارند ولی تفکر تکفیری بر خلاف این عمل می کند. تفکر تکفیری در دوره ای، مسیحیان، سپس شیعیان و در زمان حاضر حتی اهل سنت را نیز کافر می داند. البته نکته جالب اینجاست که صهیونیست ها هم یهودیانی را که ضدصهیونیست هستند کافر می دانند و تکفیر می کنند.

وی افزود: اینک نهضت صلح جهانی شروع شده و این مساله به نفع صهیونیست ها و تکفیری ها نیست. نهضت امام حسین(ع) حکیمانه و در بطنش صلح طلبانه است؛ بر خلاف تعبیر «مارکسیستی» از اسلام که امام حسین(ع) را جنگ طلب معرفی کرده است، امام حسین به دنبال صلح عزتمندانه بود.

نویسنده کتاب «مردم شناسی دینی توسعه در ایران» درباره اینکه آیا آیین سوگواری را می توان به عنوان نمادی از رویارویی گفتمان صلح در برابر خشونت و افراطی گری دانست، گفت: همانطور که مرحوم آیت الله بهجت هم می گفت، امام زمان(عج) برای صلح جهانی می آید نه جنگ جهانی و امام زمان از طریق امام حسین(ع) و اربعین به جهان معرفی می شود. پس راهپیمایی اربعین یک ندای شیعی در سطح جهان و برای صلح جهانی است.

وی ادامه داد: ایران هیچ گاه متجاوز و هیچ گاه ذلیل نبوده و همیشه به دنبال صلح است؛ ما حتی جنگ تحمیلی را با عنوان «جنگ مقدس» به کار نمی بریم بلکه آن را «دفاع مقدس» می نامیم؛ چرا که در برابر جنگی که بر ما تحمیل شد جانانه دفاع کردیم.

فیاض درباره ابعاد جامعه شناسی و اجتماعی استقبال از اربعین گفت: من احساس می کنم اگر بتوانیم صلح جهانی را تا سال بعد خوب تبلیغ کنیم و از تمام مذاهب جهانی برای شرکت در مراسم اربعین بهره ببریم، می توانیم اربعین را گستره جهانی ببخشیم.

استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران درباره زمینه های هویتی و ریشه های اجتماعی برگزاری باشکوه مراسم اربعین گفت: انسان امروز یک سرگشتگی عجیبی دارد؛ حتی عرفان نوظهور و مجازی نتوانسته است انسان را به جایی برساند اما اربعین می تواند مبنایی برای انسان امروزی ایجاد کند. در راهپیمایی گسترده اربعین، صلح جهانی به معنایی که انسان ها احساس هویتی انسانی بسیار گسترده ای کنند، در حال رخ دادن است.

نویسنده کتاب «تعامل دین، فرهنگ و ارتباطات» در پایان افزود: دنیای امروز دنیای رسانه است؛ دنیای رسانه یعنی دنیای آینده؛ چراکه رسانه بخشی از آینده را می سازد. به نظرم بزرگترین رسانه برای صلح جهانی که آینده را شکل می دهد، راهپیمایی اربعین است که به رسانه تبدیل شده است. ما باید در اسرع وقت نهاد یا نهادهایی را متولی این امر کنیم که از تمام مذاهب جهان دعوت کنند تا در این مراسم شرکت کنند تا این آیین را به نهضتی جهانی و رسانه ای برای صلح تبدیل کنیم.

*** با جهت دهی فرهنگی و اجتماعی اربعین را در جهان اثربخش کنیم

حجت الاسلام «سید محمد ثقفی» عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی نیز در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا درباره دلایل استقبال گسترده از اربعین در سال های اخیر بویژه امسال گفت: به نظرم امسال دلایل زیارت اربعین ایرانیان دارای دو عامل است؛ نخست، عامل روانی و مذهبی و دومین عامل سیاسی است.

وی ادامه داد: داعش که هدفش مقابله و تکفیر تشیع است و راه وهابیت را در تخریب مقامات مقدس شیعیان و کل مسلمانان در پی گرفته سبب تحریک جامعه در نقطه مقابل و مقاومت در برابر این تفکر تکفیری شده است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه راهپیمایی اربعین به هویت اجتماعی شیعیان تبدیل شده است، گفت: عاشورا مظهر تجلی اجتماعی عزاداری در مناطق شیعه و اربعین مظهر عرض ارادت به زیارت سیدالشهداست؛ در روایات امام سجاد(ع) و امام حسن عسگری(ع) زیارت اربعین را یکی از پنج نشانه شیعه می شمارند.

نویسنده کتاب «نظریه های جامعه شناختی عالمان مسلمان» با اشاره به ارادت اهل سنت به امام حسین(ع) تاکید کرد که تفکر تکفیری در پی فاصله اندازی بین شیعیان و اهل سنت است.

ثقفی برگزاری مراسم اربعین را در ادامه و باهدف تقریب مذاهب دانست و گفت: اگر حرکت اربعین خوب هدایت شود و آن را از مراسمی مناسکی به سمت فرهنگی و اجتماعی سوق دهد، می تواند آثار فراوانی در بیداری اسلامی داشته باشد. همچنین می شود با این حرکت اربعین را در جهان اثربخش کرد.

وی در پایان گفت: راهپیمایی اربعین باید در دو زمینه به حرکت فرهنگی و اجتماعی تبدیل شود. زمینه اول «فکری و اندیشه ای» است و زمینه دوم «بسیج جمعیتی و راهپیمایی جمعیتی» هدایت شده و جهت یافته است که با هدف بیدارگری اسلامی مطرح می شود.

با توجه به آنچه گفته شد به نظر می رسد راهپیمایی اربعین علاوه بر ابعاد معنوی دارای چند نکته مهم و کلیدی است؛ این مراسم می تواند به نقطه ثقلی برای وحدت اسلامی در برابر تفکر تفرقه جویانه تکفیری تبدیل شود.از سوی دیگر تبلیغ این مراسم به عنوان نمادی از فرهنگ ایثار، از خودگذشتگی و آزادگی در جهان، مساله ای مهم و ضروری است.

ارائه قرائتی رحمانی و انسانی از اسلام در برابر قرائت تکفیری خشونت طلب و گسترش همبستگی دینی و انسجام اجتماعی مسلمانان از دیگر ابعاد مهم برگزاری باشکوه مراسم اربعین است.